________________
ઉપઘાત
૫૧
-
-
-
-
-
-
-
આમ શિ૦ હેકને અંગે આધુનિક રચનાઓ બાદ કરતાં પાંચ પ્રક્રિયાગ્ર રચાયા છે.
આ ઉપરથી એ ફલિત થાય છે કે જૈન વ્યાકરણ પૈકી ત્રણ જ વ્યાકરણ અંગે પ્રક્રિયા-ગ્રન્થ છે. સૌથી વધારે પ્રક્રિયા-ગ્રન્થ સિ0 હેને લક્ષીને છે અને એવી રચના વિ. સં. ૧૭૦ પહેલાં કોઈએ ક્યનું જણાતું નથી (વીરસેનને સમય જાણવામાં નથી. એવી રીતે જેનેન્દ્ર
વ્યાકરણ પરત્વે વિક્રમની બારમી સદી પહેલાં અને શાકહાયનને અને વિકમની અગિયારમી સદી પહેલાં કોઈ પ્રક્રિયા-ગ્નન્ય રચાયે લાગતું નથી.
જે આમ કહેવું વાસ્તવિક હેાય તે જૈન વ્યાકરણમાં પ્રક્રિયાગ્રન્થથી વિભૂષિત થનારા વ્યાકરણ તરીકે શાક્રાયન વ્યાકરણ સૌથી પહેલું છે.
સિ0 હેજો ઉદ્ધાર કરી સિહ-સારસ્વત નામનું નવીન વ્યાકરણ દેવાનન્દસરિએ લ. વિ. સં. ૧૨૭૫માં રચ્યું. એ પૂર્વે કેઈએ તેમ કર્યું છે ખરું?
પાંચ અજૈન વ્યાકરણે- આપણું આ દેશમાં સંસ્કૃત ભાષાનાં સંસ્કૃતમાં વ્યાકરણે જે રચાયા છે તેમાં વૈદિક હિન્દુઓને સબળ કાળે છે. અહીં એમણે રચેલાં નિમ્નલિખિત ચાર વ્યાકરણ વિષે વિચાર કરા છે -
(૧) ઐન્દ્ર, ૨) અષ્ટા, (૭) કાવત્ર અને () સારસ્વત.
ઐન્દ્ર વ્યાકરણ સિવાય બાકીનાં સંપૂર્ણ મળે છે. કાતત્રતા અને ખાસ કરીને સારસ્વત વ્યાકરણને જૈોમાં જેટલે પ્રચાર થયેલો જણાય છે તેટલે અષ્ટાને થયે નથી.
ઉવસગહરથારની દિજપા વગણિએ રચેલી લઈટીકામાં એ ગણિએ કતત્રના સ આપ્યાં છે. વળી તત્વાર્થસૂત્ર ઉપર દિ.
છ૪ જુઓ પૂ. જ
