________________
.
૧૬ જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યને ઇતિહાસ [પ્રકરણ રજૂ કરનારા વિશિષ્ટ પ્રથા છે એટલે એ તેમજ કાળ અને ક્ષેત્રનાં પરિમાણ વિષે જે પ્રરૂપણા છે તે સમજવા માટે ગણિતશાસ્ત્રના જ્ઞાનની આવશ્યકતા રહે છે. આવી પરિસ્થિતિ હોવા છતાં કોણ જાણે કેમ ગણિતશાસ્ત્રના સ્વતંત્ર અને એની કોઈ એક શાખા પૂરતા યે સર્વાગીણ ગણાય તેવા ગ્રંથે બહુ જ થોડા પ્રમાણમાં હજી સુધી તે મળી આવ્યા છે. વસ્યુસારપયરણ, દિવ્યપરિખા વગેરે રચનારા ઠક્કર રૂએ ગણિયસારમુઈ (ગણિતસારકૌમુદી) રચી છે. એ પદ્યાત્મક કૃતિ પાંચ ઉદેશમાં વિભક્ત છે.
• ગણિતસારસંગ્રહ (લ. વિ. સ. ૯૦૦)– આના કરતાં દિલ મહાવીરાચાર્ય છે. બ્રહ્મગુપ્તકૃત બ્રાહ્મસ્ફટસિદ્ધાંત સાથે પ્રસ્તુત કૃતિ સરખાવતાં એમ લાગે છે કે આ મહાવીરાચાર્ય આથી પરિચિત હતા, એમણે ગણિતસારસંગ્રહમાં એક સ્થળે શ્રીધરનો ઉલ્લેખ કર્યો છે વિશેષમાં એમણે સ્પે. ૩મા અમેઘવર્ષ અને ગ્લે, ૮માં એમને “નૃપતુંગ તરીકે નામેખ કર્યો છે અને સ્પે. ૬માં આ રાજાને
૧ આને સક્ષિપ્ત પરિચય મુનિશ્રી કાંતિસાગરજીએ “કર ફેરચિત ગણિતસારકૌમુદી' એક અદ્વિતીય ગ્રંથ નામના લેખમાં આપે છે. આ લેખ - સ. પ્ર” (વર્ષ ૨૧, અં. ૩, પૃ. ૫૯-૬૪)માં છપાવાય છે.
૨ આ કૃતિ પ્રા એમ રંગાચાર્યના અંગ્રેજી અનુવાદ અને ટિપશ સહિત મદ્રાસ સરકારની આજ્ઞાથી ઈ. સ. ૧૯૧રમા પ્રકાશિત થઈ છે. અંતમા ત્રણ પરિશિષ્ટ છે પ્રથમ પરિશિષ્ટ તરીકે સરકૃત શબ્દો અને એ દ્વારા દર્શાવાતા અક, દ્વિતીય પરિશિષ્ટ તરીકે અગ્રેજી અનુવાદગત સંસ્કૃત શબ્દો અને એની સમજણ અને તૃતીય પરિશિષ્ટ તરીકે દાખલાઓના જવાબ અપાયા છે.
૩ આના ટીકાકાર પથદક સ્વામી (ઈ. સ૮૬) અને આ મહાવીરાચાર્ય વગે વિશેષ અતર નહિ હશે એમ પ્રા. રંગાચાર્યે કહ્યું છે,
૪ આ શ્રીધર તે કિશતિકા (ઈ. સ. ૭૫૦ના કર્તા છે. ૫ જુઓ જિ. ૨૦ છે. (ખંડ ૧, પૃ. ૧૦૩).
