________________
પ્રકરણ 11: ગણિતશાસ્ત્ર ગણિતશાસ્ત્ર વિષય ઘણાખરા જનેને મન માથાકુટિ, અટપટિયો અને કંટાળાભરે છે, પરંતુ મારા જેવાને તે એ સદાયે અતિશય રસિક અને આનંદજનક જણ છે અને એથી તે આજે ઉત્તરાવસ્થામાં પણું અનુસ્નાતકી પણ ઉચ્ચ કોટિના અભ્યાસીઓની કક્ષાની ગણિતશાસ્ત્રને અંગેની વિવિધ વિગતે વાંચવાવિચારવા હું ઉસુક રહું છું. ગણિતશાસ્ત્રની એક શાખારૂપ અંકગણિત તે સામાન્ય જનતાને છે ઉપયોગી છે, જ્યારે ખીજગણિત યાને અક્ષરગણિત વગેરે શાખાઓ તે ખાસ કરીને વૈજ્ઞાનિક શોધકના કામની છે વળી આ શાસ્ત્રના અધ્યયનને માર્ગ કેવળ વિનયન (Arts)ના જ કે વિજ્ઞાન (Science)ના જ કે વાણિજ્યના જ વિદ્યાર્થીઓ માટે મોકળા ન રાખતાં જ્ઞાનની અન્ય શાખાઓના અભ્યાસીઓ માટે પણ છેવત્તે અંશે તેમ કરવાનું સુય પગલું વિશ્વવિદ્યાલયોએ ભર્યું છે. આથી તે ગણિતશાસ્ત્રની સાથે એક રીતે સરખુ મહત્ત્વ ધરાવનારા તત્વજ્ઞાનના ક્ષેત્ર કરતાં યે ગણિતશાસ્ત્રનું ક્ષેત્ર વધારે વ્યાપક છે. જૈન દર્શનમાં ગણિતશાસ્ત્રને ગૌરવશાળી સ્થાન અપાયું છે એમ પુલવોમાંની ગમ અને ભંગ (વિકલ્પ)ની પ્રચુરતા સબધી જૈન પરંપરા અને સંખ્યાનું નિરૂપણ વિચારતાં તેમજ કર્મસિદ્ધાન્તને લગતી ઝીણવટભરી બાબતને ધ્યાનમાં લેતાં સહેજે ફલિત થાય છે. આજે પુષ્ય તો નથી પરંતુ કમસિદ્ધાન્ત
૧ વગેરેથી સમતલ ભૂમિતિ, ભૂમિતિ, સમતલ વિકાણમિતિ ગાલીચ વિણમિતિ, સમતલ બીજભૂમિતિ (plane analytø geomety), ઘન બીજભૂમિતિ, શિલ્ય-બ્લમ્પિ ચાને સુમિકલન, યુતિ થાને સમાસકલન અને શિલ્ય સમીકરણ ઉપરાત સ્થિતિશાસ, ગતિશાસ, ઉસ્થિતિશાસ્ત્ર, ખગોળશાસ્ત્ર જેવી શાખાઓ અત્ર અભિપ્રેત છે,
