________________
પ્રકરણ ૧૬: નીતિશાસ્ત્ર નીતિ' એ અનેકાથી શબ્દ છે. એના (૧) સદાચાર, ૨) આચરણને અંગેના નિયમે, (૩) ચાલચલગત, (૪) રાજનીતિ, (૫) પદ્ધતિ અને (૬) રણ એમ વિવિધ અર્થ કરાય છે. આ પછી અંતિમ બે આતે અન્ન અપ્રસ્તુત છે.
આચરણના નિયમનું શાક તેમજ સજનીતિનું શાસ્ત્ર પણ નીતિશાસ્ત્ર કહેવાય છે. વ્યવહારકુશળતાને પણ એમાં સ્થાન છે. વિશેષમાં બેધદાયક મિતાક્ષરી વચનેવાને-નીતિસર (maxim)ને
સુભાષિતેને પણ આ નીતિશાસ્ત્રમાં સમાવેશ કરાય છે. આમ વિવિધ બાબતે ઉપર નીતિશાસ્ત્ર પ્રકાશ પાડે છે. એને અગેની કતિઓ હવે આપણે વિચારીએ તે પૂર્વે એ વાત નોંધી લઇશું કે અમે એ અગ્રેજી શબ્દ રીલિજીયન (religion) કરતાં વિરોધ વ્યાપક હોવાથી એમાં નીતિ (ethics)ને અંતમાં થાય છે, પરંતુ કેવળ નીતિમય જીવન એ કંઇ ધાર્મિક જીવન નથી એટલે કે નીતિને ધર્મ સાથે લેવાદેવા હોય જ એમ નહિ. તેમ છતાં નીતિમય જીવન જીવવું એ માનવતાના સોપાનનું પ્રથમ પગથિયું તે છે જ.
૧ સુભાષિત સદાચાસ્મા તક અને પાક છે. એને લગતા સંગ્રહને અગ્રેજીમાં એન્ઝાલાછ કntholo) કહે છે. એમાં સૈકાગોનો અનુભવ મધુરી વાણીમાં વિશe વીતે રજૂ કરાયેલ હોય છે,
