________________
૨૦૦
જૈન સ ંસ્કૃત સાહિત્યને ઇતિહાસ
[ પ્રકરણ
થાય છે. એ વીરસેને છબડાગમ પૈકી પહેલા પાચ ખડની ટીકા નામે ધવલા શકસંવત્ ૭૩૮માં પૂરી કરી છે, એમાં ચર્ચાયેલે ગણિતના વિષય જોતાં એ ગણિતજ્ઞ હતા એમ કહી શકાય. એમણે કસાયપાહુડ ઉપર જધવલા નામની ટીકા રચવા માંડી હતી પરંતુ વીસ હજાર શ્લાક જેટલા ભાગ રચાતાં એમના સ્વગ વાસ થયા. એમના જન્મ શકસંવત્ ૬૬૦ની આસપાસમાં અને રવ વાસ શસંવત્ ૭૪૫ની આસપાસમાં થયાનુ અનુમનાય છે ૨
ઉત્તરપુરાણની પ્રશસ્તિમાં દિ॰ ગુણુભદ્રે પોતાના દાદાગુરુ દિ વીરસેન માટે એવા ઉલ્લેખ કર્યો છે કે સિદ્ધ-ભૂ-પદ્ધતિનાં પદે પ વિષમ અર્થાત્ કઠણ હતાં, પરંતુ આ વીરસેને એની એવી ટીકા રચી છે કે એ જોઇને ભિક્ષુઓને એ ગ્રથ સમજવા સુગમ થઈ પડ્યો છે. આ મૂળ ગ્રંથ ક્ષેત્રગણિત (geometry)ના હશે એમ અનુમનાય છે. ક્ષેત્રગણિત— આના ŕ નમિચન્દ્ર છે,૪
3
અહી એ ઉમેરીશ કે ક્ષેત્રગણિતને અંગે છ પકરણો વાચકવ ઉમાસ્વાતિએ તસ્વ (અ. ૩, સૂ. ૧૧)ના સ્વપન્ન ભાષ્ય (પૃ. ૨૫૮)માં આપ્યાં છે.
૧ આ વીરસેન, જિનસેન અને ગુણભદ્ર એ ત્રણ વિદ્વાના દિ॰ સાહિત્યક્ષેત્રના ત્રણ તેજસ્વી તારાઓ છે. એ ત્રિપુટી તે જાણે ‘ભરણી નક્ષત્ર છે. ૨ જુએ જૈવ સા૰ ઇ (૪ ૫૧૨).
૩ એજન (પૃ. ૫૦૩)
૪ જુએ જિ૦ ૨૦ કા॰ (ખ૪ ૧, પૃ ૯૮)
૫ આ કરણા જનભાગણિ ક્ષમાશ્રમણે સમયખેત્તસમાસમા પાયમા પદ્યરૂપે રજૂ કર્યાં છે અને એના ઉપર કોઈકે પાઇયમા ચુણિ રચી છે અને એ હાલમા છપાય છે મે ઉપયુક્ત છ કરણા (formula) અગ્રેજીમા ત॰ સૂ॰ (દ્વિતીય વિભાગ)ના ભારા અગ્રેજી ઉપઘાત (પૃ. ૪૧)મા આપ્યા છે.
