________________
અલંકારશાસ્ત્ર (કાવ્યશાસ)
૧૫૯
આ બાલાવબોધમાં મૂળનું સંસ્કૃતમાં કટકે કટકે વિવરણ છે અને સાથે સાથે ગુજરાતીમાં સમજૂતી છે.
અલંકારશાસ્ત્રની સંસ્કૃતમાં રચાયેલી કૃતિઓના ગુજરાતી બાલાવબેધ બહુ યા મળ્યા છે. એ હિસાબે આ બે બાલાવબેધ મહત્વના ગણાય,
-
-
ધાવ્યાનુશાસન (ઉં. વિ. સં. ૧૧૯૮)–આના પ્રણેતા કલિ” હેમચન્દ્રસૂરિ છે. આ નામની એક બીજી કૃતિ છે, પરંતુ એના કરતાં તે એમના પછી થયેલા જેને ગ્રહસ્થ વાડ્મટ છે. -
૧ આનો અર્થ એ નથી કે ચણિના લખાણની જેમ આ લખાણ મિશસલામય છે
૨ અને નમૂને “ષ્ટિશતક પ્રકરણની પ્રસ્તાવના ૫ ૧૬૨૦માં છે સાંડેસરાએ આપ્યા છે. એના ૫ ૧૮મા બે મુદ્રણય લેય એમ લાગે છે
૩ આ કુતિ અલકાર ચૂડામણિ તેમજ વિવેક સહિત નિર્ણયસાગર સુદ્રણાલય તરફથી પ્લાન્ટમાલા (૭૦)માં ઈ. સ. ૧૯૦૧માં છપાઈ છે. ત્યાર બાદ આ કતિ અ ચૂ,વિવેક અને તાડપત્ર ઉપર લખાયેલા અજ્ઞાતકઈક ટિપ્પણ તેમજ પાછી પાની સંસ્કૃત છાયા, છ અનુક્રમણિકાઓ તથા ઠે. આનદકર બાપુભાઈ ધ્રુવની પૂર્વ-વચનિકા પૂરતા લખાણ સહિત પ્રથમ ખંડ તરીકે છપાઈ છે અને શ્રી રસિકલાલ છે પરીખના અગ્રેજી ઉપલાત અને રામચન્દ્ર આવના અગ્રેજી ટિપ્પણ પ્રસ્ત લખાણ બી ખંઢ તરીકે છપાયુ છે આ બંને ખંડ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય તરફથી મુંબઈથી . સ. ૧૯૩૮માં એક જ વર્ષમાં પ્રસિદ્ધ કરાયા છે.
ઉપર્યુક્ત છ અનુક્રમણિકામા પહેલી અe ૨ ગત અને વિવેકગતઉદાહરણ લગતી છે બીજી અનુક્રમણિકા પ્રમાણપ ઉધત કરાયેલા સદના છેત્રીજી અને અગની છે. ચોથી, બે વૃત્તિમા શિયેલા પ્રયા અને બ્રકારની સુચીરૂપ છે. પાચમી સંપાદકે શિલા ને લગતી છે. છઠ્ઠી વિશિષ્ટ શબ્દાની સૂચીપ છે,
