________________
:
F
છઠ્ઠું ]
અલકારશાસ્ત્ર (કાવ્યશાસ્ત્ર)
૧૬૭
19
(૪) અમ્મટના મતે કુંવાષિર્શાવવત્ વાળું પથ શ્લેષમૂલક અપ્રસ્તુતપ્રશસાનુ` ઉદાહરણુ છે, જ્યારે હેમથન્દ્રને મતે એ શબ્દ-શક્તિ-મૂલનિ'નું છે
(૫) રસામાં શ્રૃલ કાર પરત્વેના સિદ્ધાંતના પાલનને ત્રંગ જે મહાકવિઓને હાથે થયા છે તેના ધ્વનિકારે નિર્દેશ કર્યાં નથી જ્યારે હેમચન્દ્રે તેમ ક્ય" છે.
આ બધા મુદ્દા સ્વીકારી લઈએ તો પણ કાવ્યાનુશાસન એ મૌલિક કૃતિ છે એમ ભાગ્યે જ કહી શકાય. આવા મતભેદો તો અનેક બીજા ગ્રંથકારાની કૃતિઓમાં જોવાય છે.
આ પ્રમાણે પ્રતિવિધાનની સમાલયના શ્રી. કર્ણએ કરી છે. ૐ. આ બા॰ ધ્રુવે અ૦ ૦ અને વિવેક સહિતના કાવ્યાનુશાસનની પૂર્વવનિકા'માં કહ્યું છે કે કાવ્યમીમાંસા, કાવ્યપ્રકાશ, ધ્વન્યાલાક અને લેાચનમાંથી આખા પાના પાઠ હેમચન્દ્રસૂરિએ લઈ લીધા છે, એથી કેટલાક એને મેરી કહે છે, પરંતુ વાત એ છે કે હેમચન્દ્રની મેચ્છા એ જણાય છે કે શ્રાહ્મણા જે જે ાણુતા હતા તે બધુ જૈના જાણું, શ્રેથી પુરેગામાં બ્રાહ્મણ્ણાના જ્ઞાનની ઉપયાગ કરતાં એ અચકાયા નથી. એમણે જે વારસા પેાતાને મળ્યે હતા તેમાં પોતાની તરફથી સંગીન ઉમેશ કર્યાં છે,
કાવ્યમીમાંસા એ વિચારો અને એની રજૂઆતની દૃષ્ટિએ મૌલિક ભલે ગણાય, પણ એ કાવ્યપ્રકાશ કે કાવ્યાનુશાસન જેવી વ્યવસ્થિત કૃતિ નથી,
મમ્મટે કાવ્યપ્રકાશમાં ભામહથી માંડીને એમના સમય સુધીત કાવ્યશાસ્ત્રને લગતાં બધાં મંતવ્યે રજૂ કર્યાં છે ખરાં, પરંતુ
