________________
પહેલું ?
પ્રાસ્તાવિક
એ જીવના જન્મ બાદ ભાષા-પર્યાપિ'નામ-કર્મના ઉદયકાળથી થાય છે એમ પણ એ માને છે.
ભાષાનું વગીકરણ–જૈન દષ્ટિ સમગ્ર ભાષાઓને સંસ્કૃત અને પાથ (પ્રાકૃત) એમ બે વિભાગમાં વિભા કરે છે. આને એક રીતે વિચાર કરીએ તે સંસ્કૃત ભાષા એ પાઇય ભાષાનું વ્યાકરણાદિની દષ્ટિએ–શિષ્ટતાદિની અપેક્ષાઓ ઘડાયેલું સ્વરૂપ છે. આ હિસાબે તે સંસ્કૃત ભાષા પાઈયની જેમ અનાદિ કાળની કરે. અહીં જે સંસ્કૃત સાહિત્યને વિચાર કરવાનો છે તેને આ અનાદિકાલીન સંસ્કૃત સાથે સીધો સંબંધ નથી એટલું જ નહિ, પરંતુ સમગ્ર દુનિયામાં આજે જે પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કૃતિ તરીકે વેદના અમુક મંડળે અને કેટલીક વાર અથર્વવેદને અમુક ભાગ ગણાવાય છે એ વેદિક ભાષા સાથે પણ સાક્ષાત નિત નથી. આ વૈદિક ભાષાના વિવિધ પરિવર્તન થયા છે. બાદ વગેરે વેદ જે ભાષામાં ગ્રન્થસ્થ સ્વરૂપે આજે આપણને ઉપલબ્ધ છે, એ ભાષાની નાની બેનરૂપ “અવેસ્તા ભાષામાં લખાયેલા પારસીઓના ધાર્મિક ગ્રંથની તેમજ તેના પ્રણયન-કાલ પછીના રચાયેલા બ્રાહ્મણની ભાષા ત્રવેદ આદિની ભાષાથી થોડીઘણી ભિન્નતા ધરાવે છે. આ બ્રાહ્મણે પૈકી કેટલાકથી તે યાકુનું નિરુક્ત અર્વાચીન છે જ, એની ભાષા એ પ્રાચીન બ્રાહ્મણથી અંશતઃ ભિન્ન છે યા નિયુક્તની ભાષાને “ભાષા' કહી છે આ નિરુક્તની રચના બાદ ઉપનિષદોનું સર્જન થયું છે. આગળ જતાં કે કઇ વિદ્વાનના મતે ઈ. સની પૂર્વે છઠ્ઠી સદીમાં અને અન્ય કેટલાકના મતે છે સની પૂર્વે ચોથી સદીમાં પાણિનિ થયા. એમણે અષ્ટાધ્યાયી નામનું વ્યાકરણ રચી એમના સમયમાં શિષ્ટ જમા
- -
-
-
-
૧ જુઓ કાણુ (ા , સુર પપ૩; પત્ર ૭૯૪).
૨ યજ્ઞપ્રસરા કામમાં લેવાતા મત્રોના ઉપયોગ અને અથ ઉપર પ્રકાશ પાડનારા આ એક જાતના વિવરણ છે
