________________
જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યના ઇતિહાસ
[ પ્રકરણ
સન્માન—હૈમ (પંચાંગ વ્યાકરણ રચાતા એ ગ્રથને સિદ્ધરાજ નૃપતિની સવારીના હાથી ઉપર રાખી એ રાજાના દરબારમાં લાવવામાં આવ્યા હતા. હાથી - ઉપર બેઠેલી બે ચામર ધરનારી સ્ત્રીઓ એ વ્યાકરણની બને બાજુએ ચામર ઢાળતી હતી અને એ વ્યાકરજી ઉપર શ્વેત છત્ર ધરવામાં આવ્યું હતું. એનુ' પૂજન રાજસભાના વિદ્વાનોએ કર્યું અને રાનએ પૂજોપચાર કર્યાં ત્યાર બાદ રાજકીય સરરવતી-કાષમાં અને સ્થાન અપાયું હતું.
હ
-
પ્રચાર હૈમ પંચાંગ વ્યાકરણના પ્રચાર માટે સિદ્ધરાજ જયસિ’હૈ પુષ્કળ પ્રયાસ કર્યો હાય એમ જણાય છે. પ્ર૦ ૨૦ (શમ ૨૨, શ્લો. ૧૦૪) પ્રમાણે આ રાજવીએ ૩૦૦ કુશળ લહિયાઓ રાખી એની નક્લા જલદી તૈયાર કરાવી અને પછી આપણા આ ભારતવર્ષના અંગ, ખગ, કલિંગ ત્યિાદિ વિવિધ દેશમાં એ મેકલાવી અને તેમા પણ વીસ નકલા તે એકલા કાશ્મીરના જ સરસ્વતી-ભંડાર માટે એમણે માકલાવી,
આ વ્યાકરણમાં નિષ્ણાત એવા કાકલ નામના કાયસ્થની મુખ્ય અધ્યાપક તરીકે એમણે નિમણુક કરી, આ વ્યાકરણના અભ્યાસીઓની દર મહિને સુદ પાંચમે (જ્ઞાન-પુ"ચમીએ) પરીક્ષા લેવાય એવા એમણે પ્રબંધ કર્યાં આ વ્યાકરણના અભ્યાસ કરનારને ઉત્તેજનાથે કંકણ અપાતુ' અને એમાં નિષ્ણાત થનારને રેશમી વસ્ત્રો, સુવર્ણનાં આભૂષણો સુખાસન અને છત્ર પાતાં ૪
૧ ૪. સ ની છઠ્ઠી સદીમાં થયેલા મેક હયગ્રીવવધ નામનું કાવ્ય રચ્યુ છે. એ દેશના એ સમયના રાજ ઘેરથી એની એવી કદર કરાઈ હતી કે જેથી એ કવિને રાનએ કહ્યું કે અર્પણ કરવા માટે સુવર્ણના કડકમા એ કાવ્યને મૂકી જી Sanskrit Literature (P. F. N, p 111)
૨ આાની સંપૂર્ણ ચાદી પ્ર૦ ૨૦ (શગ રર, ૩ આના નામ કોઈ સ્થળે અપાયાં છે ખરા
?
શ્લે ૧૦૬-૧૦૯)માં છે.
૪ એમ કહેવાય છે કે ભદ્દોછ દીક્ષિતે લ વ સ ૧૫૧૦-૧૯૭૫) સિદ્ધાંતકામદી કંઠસ્થ કરનારને સારી રકમ રાજા તરથી ભેટ મળે એવા પ્રધ કરાન્ચે હતા અને એ રીતે એના પ્રચારને વેગ અપાવ્યા હતા.
