________________
ઉદઘાત
_ . . . . ૪૯ વિશેષમાં પત્ર આમાં એમણે કહ્યું છે કે જે તમને લક્ષણનુગામિની (અર્થાત વ્યાકરણવિષયક) ગોષી ગમતી હેય તે હાલમાં બધાં યે લક્ષણમા (વ્યાકરણમાં) શ્રી સિદ્ધહેમચન્દ્ર જ લક્ષણ મુખ્ય છે એમ તોનું કહેવું છે. આમ અહીં એમણે સિહેને સર્વોત્તમ વ્યાકરણ કહ્યું છે.
સિદ્ધહેમચન્દ્ર સર્વોત્તમ કે વિદ્યાનન્દ વ્યાકરણ –સહસાવધાની મુનિસુદરસરિઓ વિ. સં. ૧૪૬૬માં રચેલી ગુવવેલીના નિયનલિખિત ૭૧મા પદ્યમાં વિ. સં. ૧૦૧ર કરતાં પહેલાં રચાયેલા વિદ્યાનન્દ વ્યાકરણનું મૂલ્ય આંકડ્યું છે"विद्यानन्दामिव तेन कृतं व्याकरणं नवम् । भाति सर्वोचमं स्वल्पसूत्र वड्वर्थसहमहम् ॥१७१॥"
આમ અહીં વિદ્યાનન્દ વ્યાકરણને નવીન કહ્યું છે. વિશેષમાં આ વ્યાકરણમાં સુત્ર ડાં અને અર્થ ઘણા છે અને એ સમયે મુનિસુન્દરસૂરિ સામે જે જે વ્યાકરણ હશે (
સિહે તે હતું જ) તેમાં આ વ્યાકરણ એમને “સતમ જણયાને ઉલ્લેખ છે.
જિનરત્નકેશના પ્રથમ વિભાગમાં આ વ્યાકરણની નેંધ નથી એટલે એની કેદ હાથથી પણ આજે ઉપલબ્ધ છે કે કેમ તે જાણવું બાકી રહે છે. આમ જ્યારે આ વ્યાકરણ મારા તે જોવામાં આવ્યું નથી તે એનું જે મૂલ્યાંકન મુનિસુન્દાસરિએ કર્યું છે તે ચકાસી જવાની વાત હું જતી કરું છું. બાકી નવાઈની વાત એ છે કે ઐવિદ્યગાડીમાં વિદ્યાનદ વ્યાકરણને ઉલેખ સરખે છે નથી. તેમ છતાં એને ગુવલમાં સિ0 હિo કરતાં પણ ચડિયાતું કહ્યું છે.
છર વીસ વ્યાકરણે ઉલ્લેખ વિરોષ્ઠીમા છે. જુઓ ૫ ૪૮ (ઉપ),
