________________
ધીર સાધક લોકપરાભુખ છે, તે સમાધિ દશા, વિક્ષિપ્ત દશા (ચળ-વકળ મનની સ્થિતિ) કે લેપ બધાથી પર છે.૧
અસમાધિ દશાની સામે અહીં સમાધિ દશાને વિચારાઈ છે અને તેથી યોગીને સમાધિ અને અસમાધિ બન્નેથી પર કહેવાયેલ છે. (આત્મગુણરૂપ સમાધિ રસને અહીં લેવો નથી.)
યોગીના ચિત્રમાં મઝાના રંગો આ રીતે પુરાયા છે ઃ જે સાધકે આત્મા બ્રહ્મ છે એવું નક્કી કર્યું અને તે સિવાયના બધા પદાર્થો આદિને કલ્પિતના ખાનામાં મૂકી દીધા; તેવો સાધક શું જાણે, શું બોલે, શું કરે ?
કેવી રીતે તે આપણી વચ્ચે રહે છે ?
મઝાનું ચિત્ર અપાયું છે ઃ પવનથી ઊંચકાયેલ, ફેંકાયેલ સૂકું વૃક્ષનું પાંદડું જે રીતે પવને મૂક્યું હોય તેમ રહે છે; એની પોતાની કોઈ ઇચ્છા ઊંધા, ચત્તા કે તીરછા રહેવાની હોતી નથી. આવું જ યોગી માટે છે. ક્ષિપ્ત: સંસારવાતેન, ચેતે સુપર્ણવત્'. કર્મસ્થિતિ જે રીતે તેને રાખે છે, એ રીતે તે રહે છે. રોગયુક્ત શરીર હોય તો એ સ્થિતિ, રોગમુક્ત શરીર હોય તો એ પરિસ્થિતિ; જે પણ પરિસ્થિતિમાં એને રખાય તે પરિસ્થિતિમાં એ રહે છે. શી મઝાની છે આ ઉદાસીન દશા !
(૧) ધીરો જોઋવિપર્યસ્તો, વર્તમાનોઽપિ લોવત્ ।
ન સમાધિ ન વિક્ષેપં, ન તેનં સ્વસ્ય પશ્યતિ ॥ ૧૬૪ || ઞા.ની. (૨) આત્મા વ્રુક્ષેતિ નિશ્ચિત્ય, ભાવાભાવી ૨ લ્પિતૌ ।
નિામ: ∞િ વિનાનાતિ, જિ વ્રતે હૈં રોતિ વિમ્ ॥ ૧૮૪ ॥ અથ.Î.
(૩) નિર્વાસનો નિરાન્તમ્બ:, સ્વચ્છન્દ્રો મુત્તુવન્ધનઃ ।
ક્ષિપ્ત: સંસારવાતેન, ચેતે સુપર્ણવત્ ॥ ૧૧૭ || અા.શૈ.
સમાધિ શતક ૫૧
