________________
ઉદાસીનતામાં ડૂબેલ સાધક એટલે પરમ આનંદમાં મગ્ન સાધક. એનું મન બહાર ક્યાંય લાગતું નથી. ભીતરનો રસ આસ્વાદાઈ ગયો, આસ્વાદાવા માંડ્યો; બહાર છે શું ?૧
અતીતની યાત્રા તરફ નજર માંડતાં હવે એને આશ્ચર્ય થાય છે ઃ આવા નિતાન્ત ક્લેશદાયક બહિર્ભાવમાં પોતે અગણિત જન્મો સુધી શી રીતે રહી શકેલ ?
જવાબ સ્પષ્ટ હતો : એ જન્મોમાં ભીતરી આનંદની કલ્પના પણ નહોતી. આ જન્મમાં એનો અણસાર મળ્યો છે. હવે તો એનો જ આસ્વાદ : ઉદાસીન દશાનો.
ઉદાસીન દશામાં પરમ આનન્દનો અનુભવ થાય છે.
ઉદાસીન શબ્દ બે શબ્દોના જોડાણ વડે બન્યો છે ઃ ઉદ્ + આસીન. ઊંચે બેઠેલ સાધક. ઘટનાની નદીના પ્રવાહથી દૂર, ઊંચે, સાક્ષીભાવના એવા ખડક પર બેઠો છે સાધક; જ્યાં ઘટનાની કોઈ જ અસર થતી નથી.
ઈ. ૧૮૫૭ના ભારતના નિષ્ફળ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ પછીની આ ઘટના. સૈનિકોની એક છાવણીની નજીક, એક વૃક્ષ નીચે, એક ૨મતારામ સંત આવી ચડ્યા. તેઓ મૌનમાં રહેતા હતા, તેથી લોકો તેમને મૌની બાબા કહેતા.
સાંજના સમયે મૌની બાબા વૃક્ષ નીચે આવીને બેઠા. એક સૈનિકે એમને જોયા. નજીક આવીને પૂછ્યું : બાબા, આપ કૌન હો ? ક્યા આપ કા નામ ?
૧.
औदासीन्यनिमग्नः प्रयत्नपरिवर्जितः सततमात्मा । भावितपरमानन्दः क्वचिदपि न मनो नियोजयति ॥ १२ / ३३
સમાધિ શતક
|૧૧૭
