________________
એ પણ એક મઝાની પદ્ધતિ છે. જ્યારે હકારાત્મક રૂપે આનંદ આદિનું વર્ણન ન કરી શકાય ત્યારે નકારાત્મક રૂપે વર્ણન કરવાની એક પદ્ધતિ છે કે સ્વરૂપસ્થિતિમાં શું શું નથી.
જેવો અનુભવ કર્યો છે યોગીપુરુષે પોતાના આન્તર વૈભવનો, તેનું પણ ધ્યાન એ કરી શકતા નથી. તો સંપૂર્ણ સ્વરૂપસ્થિતિનું વર્ણન હકારાત્મક રૂપે કેમ થઈ શકશે ?
હકીકતમાં, શબ્દોમાં એ તાકાત જ નથી કે તે શબ્દાતીત આનંદ આદિને વર્ણવી શકે.
લુહારનો આસિસ્ટન્ટ બીજે કામે જતો રહ્યો. એક હટ્ટાકટ્ટા યુવાનને લુહારે પોતાનો મદદનીશ બનાવ્યો. તેનું કામ શીખવતાં લુહારે કહ્યું : હું લોખંડના ટુકડાને ભઠ્ઠીમાં નાખીશ. લાલચોળ એ થશે ત્યારે હું માથું હલાવીશ. ત્યારે તારે જોરથી એના પર ઘણ ઠોકવાનો.
ઘટના એ રીતે આગળ વધી કે લુહારનું જીવન સમાપ્ત થયું. મદદનીશે અર્થ એવો કર્યો કે લુહાર માથું ધુણાવે ત્યારે એણે માથા પર ઘણ ઠોકવાનો છે. એણે એમ કર્યું.
ભીતરી આનંદની પ્રાપ્તિ પછી ઘણા સાધકો ગહન ચુપ્પીમાં ખોવાઈ ગયા છે. કારણ કે એ આનંદને વ્યાખ્યાયિત કરી શકે તેવી ઘટનાઓ આ જગતમાં નથી; નથી તેવા શબ્દો.
તો શું કરવું ?
ઉત્તર રૂપે પ્રયોજાય છે ‘નેતિ-નૈતિ’ની પદ્ધતિ...
સમાધિ શતક ૧૪૨
