________________
૧૯ તારણગિરિ, તારણગઢ જેવાં નામો તો છોગામાં. આર્ય ખપૂટાચાર્યે વેણીવત્સરાજને બોધ આપી જૈન બનાવ્યો. તેણે આ ગિરિરાજ પર સિદ્ધાયિકાનું મંદિર બાંધ્યું. તારંગાજી માટે આ સૌથી પહેલી કથા.
સ નત ઉનની ગ: તીર્થે ની કથા તો હજી હવે ઘડાવાની હતી. રાજા કુમારપાળ અજમેર પર ચડાઈ લઈ ગયા ત્યારે પણ હજી કથા ઘડાઈ નહોતી. એમણે આ ગિરિરાજનો ચમત્કાર અનુભવ્યો. બાર વખત તેમનો હુમલો નિષ્ફળ ગયેલો. હતાશભાવે પાછા ફરતા હતા. કોઈ મંત્રી દ્વારા તારંગાની ગૌરવગાથા સાંભળી. અહીં યાત્રા કરી. પછીનો હુમલો સફળ નીવડ્યો. રાજાને ગિરિરાજ પર શ્રદ્ધા બેઠી. વિક્રમના તેરમા સૈકામાં અજાતપૂર્વ પ્રાસાદ એમણે બંધાવ્યો. એ પ્રાસાદ આજેય ઊભો છે. એનાં દર્શન કરવા કાજે આગળ વધતા હતા અમે. એ જમાનામાં રૉડ નહોતો. પાયવાટ હતી. પ્રાસાદ બાંધવાના પથ્થરો ક્યાંથી અને કેવી રીતે ઉપર સુધી પહોંચ્યા હશે, તે સવાલનો જવાબ નથી મળવાનો એ નક્કી કરવા જ ખીણ તરફ આંખો મંડાતી રહી.
આ દુર્ગમ પહાડીને આંબવાનો મહાપ્રયત્ન ગોવિંદજી શેઠે કર્યો હતો. વિક્રમના ચૌદમા સૈકામાં મ્લેચ્છ આક્રમણે આ મંદિરના મૂળનાયકનો ભોગ લીધો હતો. રાજર્ષિ કુમારપાળ દ્વારા તૈયાર થયેલી અને કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમાચાર્ય દ્વારા પ્રતિષ્ઠા પામેલી પ્રતિમા ખંડિત થઈ તેના સોએક વરસ પછી ઈડરના ગોવિંદજી સંઘવીએ આરાસણ આવીને મંત્રસાધના દ્વારા અંબાદેવીને પ્રત્યક્ષ કર્યા, આબના વિમલમંત્રીની જેમ જ, દેવીએ પૂછ્યું તો શેઠે તારંગાના મૂળનાયક માટે શિલાની યાચના કરી. દેવીએ જવાબ આપ્યો : ‘તમારા પિતાજીએ તમારી જેમ જ સાધના કરીને મારી પાસે શિલા માંગી હતી. ત્યારે આરાસણની ખાણમાં પથ્થરો વચ્ચે આ શિલા હતી, પણ નાની હતી. આજે એ શિલા મોટી થઈ ગઈ છે. તમે એ શિલા વાપરીને તમારા પિતાજીના અને તમારા પોતાના મનોરથને એકી સાથે સાકાર કરજો.’ ગોવિંદજીના પિતાજીનું નામ વચ્છરાજ શેઠ.
શુભદિવસે, દેવીએ આપેલા સંકેતને અનુસરીને જમીન ખોદવામાં આવી. મહાશિલા મળી આવી. એને ભારે પ્રયત્નપૂર્વક બહાર લાવીને મૂકી દેવામાં આવી. આવો ગંજાવર પાષાણખંડ આરાસણથી બે-પાંચ ઘાટ પસાર
૨૦ કરીને તારંગાના ઊંચા મુકામે શી રીતે પહોંચશે તે પ્રશ્ન હતો. શિલાને મજબૂત રથમાં પધરાવીને એ શિલા સમક્ષ ધૂપદીવો કરીને ગોવિંદજી શેઠે દેવીના જાપ
ક્ય. નૈવેદ્ય પ્રસાદ ધર્યો. રથ સાથે ઘણા બળદ જોડી પ્રયાણ આરંભ્ય. રથની આગળ સંખ્યાબંધ યુવાનો તૈનાત હતા. રથને સીધી દિશામાં તારંગા તરફ હાંકવામાં આવ્યો. મારગમાં નાનામોટા પથ્થરો આવતા તે યુવાનો ઉખેડીને હટાવી દેતા. ખાડા કે ઢાળ આવે ત્યાં યુવાનો પથ્થરો પાથરીને પૈડાને સધિયારો આપતા.
તારંગાનું અમારું આરોહણ ચાલુ હતું. બાજુમાં લંબાઈને ફેલાયેલી ખીણના ઢાળમાં, ગોવિંદજી શેઠના રથમાં બેસેલી મહાશિલાનો માનસિક સંઘ આગળ ચાલતો હતો. ભાવનાનું જગત તરબોળ હતું. વિ. સં. ૨૦૬૦ની સાલ પર એ ભૂતકાળ સવાર થઈ ચૂક્યો હતો.
મહાશિલાને સીધા ચઢાણ પર આગળ વધારવા બે તરફથી ફૌજ કામે લાગી હતી. બળદ તો હતા જ, યુવાનોના હાથમાં પણ કાથીનાં જાડાં દોરડાં ખેંચાતા હતાં. રથનાં પૈડાં પાછા ન વળે તે માટે પથ્થરોના ટેકા મૂકાતા હતા. રથ પરથી શિલા સરકી ન પડે તે માટે એને મુશ્કેટોટ બાંધી દીધી હતી. રથ, કીચૂડાટના કર્કશ અવાજ સાથે આગળ વધતો હતો. ઇંચ ઇંચ પર લોહીપસીનો એક થતા હતા. માત્ર ૭૫ કિ.મી.નો રસ્તો છે. ચાલતા નીકળીએ તો વધારેમાં વધારે છ દિવસ લાગે પહોંચતા. રથ કે ગાડું તો દોઢ-બે દિવસે પહોંચાડી દે. પણ આ અતુલબલી શિલા હતી. દેવતાઓ જાણે પરીક્ષા લેતા હતા. ઘણીવાર તો રથ સાવ અટકી જતો. ને આગળ વધે, ન પાછળ જાય. હિમ્મત ખૂટી પડે તેવો મામલો બની જતો. પગના જોડાં કાઢી નાંખી, પંજાને જમીન સાથે ચસોચસ ભીડી દઈને ભયાનક જુસ્સાથી દોરડા ખેંચાતાં. બળદનાં મોઢે ફીણ વળી જતાં. આદમીનાં પાંસળાં ખેંચાઈ આવે તેવો ભાર લાગતો. હાથમાં અને પગમાં લાંબા ચીરા પડી જતા. કમ્મરની નસો તણાઈ જતી. ગોવિંદ શેઠ અને એમના એ જવાંમર્દ સહયાત્રીઓનાં અંતરમાં શ્રદ્ધાનું અખૂટ બળ રહેતું. રથ આગળ ખેંચાઈ આવતો.
ઢાળ આવે ત્યારે રથ પુરપાટ સરકતો. બળદના પગ લથડી પડે તેવો વેગ ઉમટતો રથમાં. તે વખતે જુવાનિયાઓ રથની પાછળ લાંબી-જાડી દોર
