________________
૨૧
તાણીને ઊભા રહેતા, ખેંચાતા રહેતા. ગાડું ક્યારેય તૂટ્યું નહીં. શિલામાં ઘસરકો પણ ના પડ્યો. અરવલ્લીની પહાડીઓ વચ્ચેથી એ રથ આગળ ને આગળ વધતો રહ્યો. મહિનાઓ વીતી ગયા. સૌની આશા જીવંત હતી. હોંસલે બુલંદ થે. રાજા કુમારપાળે બંધાવેલો કોટ દૂરથી દેખાયો. શરીરમાં નવો થનથનાટ ઉમેરાયો. બળદ પણ સમજી ગયા હોય તેમ, છોલાયેલી કાંધની બળતરા ભૂલીને આગળ ધસ્યા. એમના ગળે રણકતા ઘૂઘરા સાંભળીને સામેથી નવા જુવાનો દોડી આવ્યા. થાળી ડંકો વાગ્યા. બૂંગિયો ગાયો. શંખ ફૂંકાયો. સિંહગર્જનાઓ સમો જયજયકાર થયો. સોહાગણ નારીઓના કંઠે મંગલગીતો ગુંજ્યાં. ઘોડેસવારોએ સલામી આપી. અક્ષતનાં વધામણાં થયાં. મોટો ચમત્કાર થયો હોય તેમ મહાશિલાએ તીર્થનાં સંકુલમાં પ્રવેશ કર્યો.
૮૦૦ વરસ પ્રાચીન દેરાસરનાં પ્રથમ દર્શન રૉડ પર, દૂરથી કર્યા ત્યારે ખુશીનો સુમાર નહોતો. અને મનોજગત પર મહાશિલાની પધરામણીનો પરમ સંતોષ છવાઈ રહ્યો હતો. જાણે ગોવિંદજી શેઠ અને અમે એકી સાથે જ ત્યાં પહોંચ્યા.
ચૈત્ર સુદ-૧૨ : તારંગા
પહાડીઓની વચ્ચે ઊભેલું દેરાસર પહેલી નજરે ઊંચું નથી લાગતું. નજીક પહોંચીને દેરાસરનાં પહેલાં પગથિયેથી શિખર તરફ જુઓ તો જ લાગે કે આપણે કોઈ ડુંગરની તળેટીમાં ઊભા છીએ. ૧૪૦ ફૂટની ઊંચાઈએ ધ્વજા લહેરાય છે તે જોઈને ઉન્મત્ત આનંદ અનુભવ્યો. શિખરની ઊંચાઈ વધે તેમ ફેલાવો પણ વધારવો જોઈએ. નહીં તો શિખર તાડ જેવું લાગે. શિખરની જાડાઈ વધુ છે માટે જ તેની ઊંચાઈનો અંદાજ નથી આવી શકતો. ઉપર સુવર્ણકળશ છે તે જમીન પરથી જોતાં નાનો લાગે છે. બાકી એની પણ ઊંચાઈ તો ખાસ્સી બધી છે. કળશના મુકાબલે ધ્વજદંડ નાનો દેખાય છે. શિખરનાં માપે ધ્વજદંડ બરોબર હોય તો કળશ વધારે પડતો મોટો લાગે છે. ભૂલ કાઢવાનો પ્રશ્ન નથી. આંખોનો અનુભવ આમ બોલે છે. આજકાલ અતિશય ચલણી બની ગયેલો ‘ભવ્યાતિભવ્ય’ શબ્દ અહીં સદેહે અવતર્યો છે. શિખર, કળશ અને ધ્વજદંડ એકબીજા સાથે સુસંગત જ હશે.
૨૨
નજીક આવ્યા બાદ દેરાસર બહારથી એટલું બધું મનહર લાગતું હતું કે અંદર પ્રવેશવાનું મન થતું નહોતું. સમુત્તુંગ શૃંગ, વિશાળ ઘેરાવો, આનંદનિમગ્ન શિલ્પપુરુષો, નૃત્યવિભોર દેવાંગનાઓ, ટોચ સુધી ઝીણી કોતરણીની સેર, વિરાટ કદ આંખો પર છવાઈને એવો મદમસ્ત ભાર પાથરી રહ્યા હતા કે પગ આગળ વધી જ શકતા નહોતા. મન અને આંખ વચ્ચે સંઘર્ષ ચાલ્યો. પગ વિહારથી થાકેલા હતા, તેમણે મનનો પક્ષ લીધો. આંખને આશ્વાસન આપવામાં આવ્યું કે ‘આખો દિવસ હાથમાં છે, બધું નિરાંતે જોવાનું જ છે. અત્યારે દર્શન કરી લેવાના છે, બસ.' આંખો, દેરાસરની મોહિનીમાંથી બહાર આવવા, દેરાસરની અંદર જવાના દાદરા તરફ ઝૂકી. શૂન્ય પાલનપુરીના શબ્દો, અસંબદ્ધ રીતે યાદ આવ્યા :
આંખો ઝૂકી ગઈ છે એ શરણાગતિ નથી સૌન્દર્યની હજૂરે પ્રણયનો વિવેક છે’
ભગવાન સાથેનો પ્રણય અમને અંદર લઈ ગયો. અંદર પ્રવેશતા જ પગ ફરી થંભી ગયા. પ્રલંબ અને પ્રચંડ સ્તંભો, સોલંકીયુગને સજીવન કરી રહ્યા હતા. છતમાં બારીક નકશીકામ સાથે ઝુમ્મર ઓપતું હતું. પણ હવે પ્રભુનાં જ દર્શન કરવા હતા, પછી બીજે નજર ઠેરવવી હતી. આ જિનાલયના મૂળનાયક ગોવિંદજી શેઠે આણેલી મહાશિલામાંથી નિર્માણ પામ્યા છે. એ મૂર્તિ અદ્ભુત હશે જ. થાંભલા વચ્ચે થઈને રંગમંડપમાં પહોંચી પ્રભુનાં દર્શન કર્યા. મન જરા નિરાશ. ભગવાનની મૂર્તિ તો નાની લાગતી હતી. તીર્થદર્શનમાં છપાયેલો ફોટો જોયો છે. ભગવાનના ચહેરાની આજુબાજુ પૂજા માટેના સ્ટૅન્ડ કરેલા છે તે જોઈને ફોટા દ્વારા જ મૂર્તિની ભવ્યતાનો અંદાજ બાંધ્યો હતો. રંગમંડપમાંથી તો પ્રભુ નાના લાગતા હતા. ગભારા તરફ આગળ ચાલ્યા. ત્રણ-ચાર કમાનો માથાં પરથી પસાર થઈ. ગભારાનાં ઉંબરેથી પ્રભુને જોયા. હજી સંતોષ ના થયો. ગર્ભગૃહમાં પ્રવેશ કર્યો. વાસ્તુશાસ્ત્રમાં ગભારાને પ્રાસાદકમલ કહે છે. પ્રભુની ભવ્યતા હવે આંખે ચડી. હજી ભગવાનની નજીક પહોંચ્યા. ભગવાનને જોવા ડોક ઊંચી કરવી પડી. આ દૂરી પણ ખસેડવી હતી. ભગવાન પાસે પહોંચવાની નાનકડી સીડી ચડીને પ્રભુના ખોળા સમક્ષ પહોંચ્યા. મારી હાઈટ છ ફૂટથી વધુ છે. ભગવાનના કંઠ પાસે મારું માથું માંડ પહોંચતું હતું. ભગવાન ખરેખર વિરાટ
