________________
૧૫૩
પોષ વદ ૧૧ ભાવનગર મંત્રીશ્વર વસ્તુપાળનાં મૃત્યુ પછી તેમનો અગ્નિદાહ થયો તે સાથે શત્રુંજયગિરિરાજનું નામ જોડાયું છે. પ્રબંધકોશ કહે છે : તેમનો અગ્નિદાહ શત્રુંજયના એક દેશમાં કરવામાં આવ્યો અને ત્યાં સ્વર્ગારોહણ પ્રાસાદની રચના કરવામાં આવી. પુરાતનપ્રબંધસંગ્રહ કહે છે : અગ્નિદાહ પછી તેમના અસ્થિ શત્રુંજય પર રાખવામાં આવ્યા અને ત્યાં જ સ્વર્ગારોહણ પ્રાસાદની રચના થઈ. વસ્તુપાલચરિતમ્ કહે છે : મંત્રીશ્વરના મૃતદેહને શત્રુંજયગિરિ પર લઈ જઈ ત્યાં અગ્નિસંસ્કાર અપાયો અને જ્યાં અગ્નિસંસ્કાર થયો ત્યાં જ સ્વર્ગારોહણ પ્રાસાદ
૧૮
ઘોઘાતીર્થ
રચાયો.
આ પ્રાસાદમાં નમિ-વિનમિ દ્વારા સેવા પામતા શ્રી ઋષભદેવપ્રભુની મૂર્તિ હતી. આ પ્રાસાદ ક્યાં હતો ? તેજપાળે અનુપમા સરોવર બંધાવેલું તેના કાંઠે હતો પ્રાસાદ, આ અનુપમાં સરોવર તે જ કુંતાસરની ખાડી. જેને પૂરીને મોતીશાની ટૂંક બની. અનુપમા સરોવર અને સ્વર્ગારોહણ પ્રાસાદ આજે અદેશ્ય છે. મંત્રીશ્વર વસ્તુપાળનાં મૃત્યુ અને અગ્નિદાહ સાથે ગિરિરાજનું નામ જોડાયું છે તે ઉલ્લેખ મૌજુદ છે. મનમાં વિચાર આવે છે. ‘મારું મૃત્યુ પણ અને મારો અગ્નિદાહ જો નિશ્ચિત જ છે તો એ બંને સાથે ગિરિરાજનું નામ જોડાય તેવી પ્રભુકૃપા ખપે.' રજની દેવડીનું મૃત્યુ ગિરિરાજના ખોળે રચાયું, તો સમાધિ અખંડ રહી. કરસનદાસ માણેકનું ગીત છે. એવું જ માંગુ મોત, હરિ હું તો એવું જ માંગું મોત.
(વિ. સં. ૨૦૬૧)
પોષવદ ૧૪ ઘોઘા ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ સમુદ્રને ખલનાયકે શું કામ બનાવ્યો ? ઘોઘા આવીને ડેલે હાથ દેવાની હીરોછાપ માનસિકતાથી બચવું હતું. સાથે ગૂર્જર સાહિત્ય સંગ્રહ ભાગ-૧ લીધો હતો. ઘોઘામાં નવનિર્મિત ઉપાશ્રયનું ધાબું ઊંચે છે. ત્યાંથી દરિયો સામો દેખાય. નવખંડા પાર્શ્વપ્રભુનું જિનાલય સમુદ્ર સન્મુખ છે. આઘેથી જોવાતો દરિયો પોલા પાણીનો નથી લાગતો. તેના પરથી ચાલીને બધા આવજા કરતા હશે તેવું જ લાગે. કિનારો કાળો. દરિયો રાખોડી. આસમાન ભૂરું. હવા ગુલાબી. દહેજમાં કૂતરું ભસે તે ઘોધામાં સંભળાય તેવું જાણવા મળેલું. રાતે સામસામાં વાતાવરણમાં કાન માંડ્યા તો કૂતરું રડતું હતું તેનો અવાજ આવ્યો. દહેજનું નહીં ઘોઘાનું જ કૂતરું હતું. દહેજથી ઘોઘાની વચ્ચે બે કલાકનો દરિયો પથરાયો છે. ત્યાંનો અવાજ આવતો હશે ? દરિયાઈ ભરતીનો અવાજ અલબત્ દિવસ-રાત ગાજે છે. માછીમારો કહે છે : દિવસે બેઠાં પાણીની ભરતી આવે, રાતે ઊભાં પાણીની ભરતી ઝપાટાભેર આવે. પાણીની છાતી ધમણની જેમ ફૂલાય. દીવાદાંડીવાળો બંદરનો ડક્કો ઊંચો છે. તેની પાળીનાં તળિયે દરિયો જબરી પછાડ મારે છે. મોજાં સરકાવતો દરિયો એકેક પગલું નજીક આવે. સહેજ ગંદુ લાગે છે પાણી. વેગ જોયો હોય તો ભટ્ટનારાયણના વેણીસંહારનો વીરરસ સાક્ષાતું. અકાય સ્થાવર હોવા છતાં દરિયાઈ ભરતીમાં ત્રસકાય બનીને ઉછાળ ભરે છે જાણે. નાકનાં નસકોરામાં ભરાવેલી લગામ ખેંચી કાઢવા ઉછળતા અશ્વરાજનો મિજાજ છે સમુદ્રમાં. પાણીમાં ઉછળતો વેગ આંખો જોઈ શકે. અક્ષરો એને બતાવી ન શકે. આ દેશ્ય ફોટામાં કેદ થાય તો મજા મારી
