________________
૧૫૬
૧૫૫ જાય. રેશમી જાજમ લાંબે સુધી બિછાવેલી છે. બિલાડીનાં હજારો બચ્ચાં જાજમની નીચે ભરાયાં છે. એ માથું ધૂણાવતાં કિનારા ભણી આવી રહ્યા છે. રેશમની જાજમ આ બચ્ચાઓને લીધે ઠેઠથી ઠેઠ સળવળતી રહે છે. બચ્ચાને બદલે કાંઠા પર રેશમની ગાંસડી ઠલવાય છે. બચ્ચાનો સળવળાટ શમતો નથી. રેશમના ઓગળેલા તંતુઓ ફીણ બનીને કિનારા પરના પથ્થરોની સોડમાં ભરાય છે. દરિયો વિરાટ છે. પાણીની ઘાટઘડામણ દરિયાને સુંવાળો દેખાવ આપે છે. ગર્જનાઓ કરીને દરિયો પોતાને ભયાનક પૂરવાર કરતો રહે છે. ભરતી ના હોય ત્યારે કેટલાય કિલોમીટર સુધી પારોઠનાં પગલાં ભરતો દરિયો ભરતીની પૂર્ણકક્ષાએ કાંઠાનું ગળું દબાવે છે. લડાઈમાં જીતવા માંગતો હોય એમ માથોડાઓ લગી આખો ઊંચકાઈ આવે છે. ઓટની વેળાએ ખુલ્લા પટમાં ચાલતા માણસો, ભરતીના સમયે એ જ જગ્યાએ હોય તો સોયની દાંડી પુરવાર થાય. ઉછળતાં પાણી ટેકરીઓની જેમ અદ્ધર તોળાઈને આગેકૂચ કરે છે. રણની રેતમાં ટીંબા હોય છે. આ દોડતા ભાગતા જલટીંબાઓ. આવા મનહર દરિયાને ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ વિલન બતાવીને હરાવ્યો છે. નાવડાં અને હાડકાં અને જહાજના સગ્ગાભાઈ એવા વહાણને ઉપાધ્યાયજી મહારાજા એ જીતાડ્યું છે. મહાપુરુષોની દૃષ્ટિ દયાળુ હોય છે. ઘોઘાબંદરેથી દરિયા પર ક્લતાં વહાણને જોઈને એમને આ પામર હસ્તિઓની દયા આવી હશે. દરિયાની સામે જહાજનું ગજું કેટલું ? દરિયાની એક થપ્પડ જહાજને પાંસરું કરી દે. દરિયાથી ગભરાતા રહીને ખેડ કરવાની જહાજની વિવશતા સામે ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ અવાજ ઉઠાવ્યો. વહાણ ન હોય તો દરિયો શા કામનો ? આ મુદ્દે તેમની કલ્પના આગળ ચાલી. તેમાંથી નીપજયું સુંદર મજાનું કાવ્ય : સમુદ્રવહાણ સંવાદ.
ઘોઘાબંદરમાં ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ ચોમાસું કર્યું છે. વિ. સં. ૧૭૧૭ની સાલ, ચોમાસા દરમ્યાન જ આ સંવાદ રચ્યો. દરિયો ખેડવા વેપારીઓ નીકળે છે. વહાણો મધદરિયે આવે છે. દરિયો ગજગજ ફૂલતો જાય તે જોઈ વહાણ દરિયાને અભિમાન ન કરવાનો ઉપદેશ આપે છે. વહાણ પોતાની અભિમાન કરવાની લાયકાત પૂરવાર કરે છે. આમને સામને દલીલનો મોરચો મંડાય છે.
અભિમાન રાખે તે નાનો માણસ. વહાણની વાત.
અભિમાન તો મોટા જ રાખી શકે. દરિયાની વાત. આખરે દલીલમાં દરિયો ચાટ પડે છે. ભયાનક તોફાન થાય છે. દરિયો જહાજના ફાડચા કરી નાંખે છે. જલદેવતા જહાજને સમાધાન કરવા કહે છે. જહાજ મચક નથી આપતું. દેવો જહાજ પર પ્રસન્ન થાય છે. વહાણનો આખો આકાર દરિયાને માથે નવેસરથી ઘડાય છે. દરિયો હાર કબૂલે છે.
આ કથામાં નાનાં મોઢે મોટી વાત ન થાય તેનો સુવાંગ અપલાપ થયો છે. મોટા લોકોથી ડરીને મોટું સીવી ન લેવાય. કહેવા જેવું હોય તે કહી જ દેવાનું. પછી થાય, જે થવાનું હોય છે. ઉપાધ્યાયજી મહારાજનાં સમુદ્રવહાણની યાદમાં નવખંડાજિનાલયમાં ગભારાની સામે ફરસ પર જહાજ આંકેલું છે.
મહાસુદ-૧, ભાવનગર પીરમબેટની જાહોજલાલી દિલ્લીના રાજાને ઇર્ષા નીપજાવે એટલી બધી હતી. એક રાજાનું અભિમાન પીરમબેટને ભારે પડી ગયું. દિલ્લીનું મુસ્લિમ આક્રમણ આવ્યું. પીરમબેટનો શ્રીલંકા જેવો દબદબો ખતમ થઈ ગયો. દેરાસરો હતાં તે ભાંગી ગયાં. જૈનોની અને જનોની વસ્તિ નામશેષ થઈ. પથ્થરની કુંડીઓમાં ભગવાન છૂપાવવામાં આવતા. હમણાં એક માછીમાર પથ્થર લેવા ગયો તો કુંડી નીકળી નીચે. અંદરથી ભગવાનું મળ્યા. ઘોઘાના શ્રાવકે મૂર્તિ ખરીદી લીધી. માછીમારને તો ધંધો મળી ગયો. કેમ કે કુંડીમાં ઢગલો મૂર્તિઓ હતી. અમદાવાદના મનસુખભાઈ ભગુભાઈની રાજકીય લાગવગને લીધે મોટાભાગની મૂર્તિઓ આપણને મળી ગઈ. તે ઘોઘાનાં દેરાસરોમાં રાખેલી છે. આ પીરમબેટ દરિયાની વચોવચ છે, ભૌગોલિક રીતે વિચારીએ તો ઘોઘાની બરોબર સામે દહેજ બંદર છે. ઘોઘાની નીચે તરફ લંબાતો દરિયો પીરમબેટને ખોળામાં રમાડે છે. દીવ અને દમણ દરિયાની પટ્ટી પર સામસામ છે. તે પટ્ટીથી ઉપર પીરમબેટ છે. ઘોઘાબંદરથી મશીનબોટના પ્રવાસે નીકળો તો અઢી કલાકે પીરમ પહોંચાય. ઘોઘાનું આ પાડોશી ગામ છે. સુમસામ અને શાંત. પીરમબેટના કાંઠેથી એક માછીમારને સુખડના પ્રતિમાજી મળેલા. તે હાલ ભાવનગર કુષ્ણનગરનાં દેરાસરમાં છે. પીરમબેટનાં દરિયાતને પ્રતિમાજીઓનો ભંડાર
