________________
તારંગાજી
૧૭ જોવા લાયક સ્થાન ગણાય છે. ૧૨૦૮માં કુમારપાળ રાજાએ વડનગરને ફરતો કિલ્લો બંધાવ્યો હતો. વડનગરના બે મુખ્ય મોટાં જિનાલયોનો જીર્ણોદ્ધાર થઈ ચૂક્યો છે. હાથીવાળું દેરાસર અને આદિનાથનું દેરાસર. જીર્ણોદ્ધારની તકતી પર બે મજાના શ્લોક છે.
शत्रुजयाद्रेस्तलहट्टिकायां यदार्षभिर्वासयति स्म पूर्वम् । द्विषन्निव क्षोणिभृतां विनीतां यस्मिन् तदानन्दपुरं समस्ति ।
અર્થ : ઇન્દ્ર વિનીતા નગરી વસાવી તેમ આ ગુજરાતમાં ભરત મહારાજાએ શત્રુંજયની તળેટીમાં આનંદપુર નામનું શહેર રચ્યું. (હીર સૌભાગ્ય ૧. ૨૬)
धणकणकंचणनिकर आदिजिनेसरविहारविमलयरं । गढमढमन्दिरपवरं वडनयरं जयउ वडनयरं ॥
અર્થ : વડનગર મોટું શહેર છે. આ શહેરમાં ધન, ધાન્ય, સોનું ઢગલાબંધ છે. આ શહેરને આદિનાથ ભગવાનના જિનાલયને લીધે ઉજજવળતા મળી છે. આ શહેરમાં ગઢ અને મહેલ, મોટા અને શ્રેષ્ઠ છે.
આ બીજો શ્લોક વિ. મ. ૧૫૪૭ની સાલમાં લખાયેલી (બારસાસૂત્રની) સુવર્ણાક્ષરીય હસ્તપ્રતમાંથી મળ્યો છે. મારી ડાયરીમાં ત્રીજો પણ એક શ્લોક છે :
वीरात् त्रि-नन्दाङ्कशरद्यचीकरत् त्वच्चैत्यपूते ध्रुवसेनभूपतौ । यस्मिन् महे संसदि कल्पवाचना-माद्यां तमानन्दपुरं न कः स्तुते ॥
અર્થ : વીરપ્રભુનાં નિર્વાણ પછી ૯૯૩ વરસે ધ્રુવસેન રાજાએ ઉત્સવપૂર્વક પ્રભુચૈત્યની છાયામાં પહેલી કલ્પસૂત્રની વાંચના કરાવી, તે સ્થાન આનંદપુર છે. આ નગરની સ્તવના કોણ ન કરે ?
| (વિ. સં. ૨૦૬૦)
ચૈત્ર સુદ-૧૧ : તારંગા ધીમે ધીમે ધરતીની ઊંચાઈ વધતી ચાલી. પાછલું ગામ ન દેખાય. આગલું ગામ ઊંચે દેખાય. તારંગા સ્ટેશનથી તારંગાહિલ જવાના ત્રણ રસ્તા છે. પહેલો રસ્તો છે ધુડિયા ધક્કો. એ અઘરો પડે માટે કૅન્સલ થયો. બીજો રસ્તો છે ધારણમાતા-વાળો. તે બાજુથી જનારા ઓછા છે. એ પણ કૅન્સલ. ત્રીજો રસ્તો ટીંબા ગામ થઈને જાય. અમારે એ રસ્તેથી જવાનું હતું. માહોલ સુમસામ અને શાંત. જંગલી જનાવરોનો ભય હોવાથી અવરજવર નહિવત્ છે માટે સૂમસામ. અવરજવર નથી માટે ઘોંઘાટ નથી તેને લીધે શાંત. ઘૂમતો, વળતો, સાપની જેમ માથું ઊંચકતો મારગ આગળ સરકતો હતો. રૉડ પર ચાલવાનું હતું. ખાસ શ્રમ નહોતો. બે જગ્યાએ સીધું ચઢાણ હતું. ત્યાં શ્વાસ ભરાઈ ગયો. ખીણ ઊંડી ઓછી ને પહોળી ખૂબ. રસ્તાની બંને તરફ ઝાંખરાનું રાજ, તોતીંગ શિલાઓની ખેતી થઈ હોય તેવો ફાલ હતો પથ્થરોનો. હવા નહોતી. વારંવાર પરસેવો લૂછવો પડતો હતો. ઉપલી કોરે રસ્તો લતો જતો હતો.
ખૂબ આગળ તારંગાના નાથનો દરબાર હતો. પહોંચતા વાર લાગે તેમ હતી. આર્ય ખપૂટાચાર્ય અહીં આવ્યા હતા. રાજા વેણીવત્સરાજનું આ ઇલાકામાં સામ્રાજય હતું. તેણે બૌદ્ધધર્મથી પ્રભાવિત થઈને આ ગિરિરાજ પર, (હાથી માત્રને આપણે ગજરાજ કહીએ છીએ તેમ તારંગા જેવાં તીર્થોને ગિરિરાજ કહેવાની જરીક છૂટ લેવી જોઈએ ને.) બૌદ્ધધર્મની અધિષ્ઠાત્રી તારાદેવીનું મંદિર બાંધ્યું હતું. તે ઘડી અને તે દહાડો. તારાપુર નામ પડી ગયું, તારાફર પણ થયું. વળી તારાગ્રામ, તારાગાંવ આ નામો, તારંગા નામ પર અટક્યાં. તારાવરનગર,
