________________
૧૦૨
૧૦૧ લઘુશત્રુંજય, ભોજનશાળા, ધર્મશાળા, ઉપાશ્રયો, જ્ઞાનભંડાર. આ બધું જોતી આંખો ભૂતકાળને શોધે છે. તીર્થની પરિચાયિકાનાં પાનાઓ વાંચતાં વાંચતાં દિલ દ્રવીભૂત બની જાય છે. શું એ ભૂતકાળ હતો ? મંત્રીશ્વર ઉદયને શ્રી સીમંધર સ્વામીનું દેરાસર બંધાવ્યું. પ્રતિષ્ઠા કોની પાસે કરાવવી, તે પ્રશ્ન ઉદયનમંત્રીએ વિચાર્યું, કમાલ વિચાર્યું : આજે સીમંધર દાદા વિચરે છે તેમનો જ આદેશ લેવો. શ્રી વાદિદેવ સૂરિમહારાજાને જણાવ્યું. સૂરિજીનાં માર્ગદર્શન અનુસાર અઠ્ઠમ તપ દ્વારા શાસન દેવીનો સંપર્ક કર્યો. સકલ સંઘ જાપ સમેત જોડાયો. ત્રીજી રાતે શાસનદેવી હાજર. કામ પૂછયું. શેઠે મનની ભાવના જણાવી. શાસનદેવી કહે : સંઘ કાઉસ્સગમાં રહી શકે તો મારામાં પ્રભુ પાસે જવાનું બળ આવે. સંઘ કાઉસ્સગ કરવા સજજ હતો. શાસનદેવી પ્રભુ સીમંધરદાદા પાસે પહોંચ્યા. ઉદયન શેઠની ભાવના જણાવી. પ્રભુએ શ્રીવાદિદેવસૂરિજી મહારાજાનું નામ આપ્યું. શાસનદેવીએ ધોળકા આવી સંઘને જાણ કરી. શ્રીવાદિદેવસૂરિજી મહારાજાએ પ્રતિષ્ઠા કરી. એ દેરાસર ઉદાવસહિ તરીકે પ્રસિદ્ધ બન્યું. બારમી સદીની આ હકીકત. ચંપાનગરીમાં મૂળ કલિકુંડ તીર્થ હતું, તે ક્યારે ધ્વસ્ત થયું તેની માહિતી નથી મળતી. આ તીર્થની પુરાણી વિગતો મળે છે. જેસલમેર અને પાટણ પાસે શ્રીકલિકુંડ દાદા છે. પરંતુ ધોળકાના દાદા તો અનેરા છે, તેમનું પ્રાગટ્ય થાય તે પૂર્વે સીમંધરદાદાનાં શ્રીમુખે પ્રભુ પ્રતિષ્ઠાનો આદેશ મેળવનારું ધોળકા આજે નૂતન તીર્થ રૂપે ચોથા આરા જેવું આનંદસામ્રાજય ભોગવે છે. આ ધોળકાની સાલવારી સાથે ઇતિહાસ નોંધ ઉપલબ્ધ છે.
વિ. સં. ૧૧૩૨માં ખરતરગચ્છના આદ્ય આચાર્યશ્રી જિનદત્તસૂરિજી ધોળકામાં જન્મ પામ્યા હતા.
વિ. સં ૧૧૪૩ પછીના સમયગાળામાં શ્રી સ્વાદિદેવસૂરિજીએ ઉદાવસતિમાં સીમંધર પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા કરાવી.
વિ. સં. ૧૧૯૭માં શ્રી જિનચંદ્રસૂરિજી મહારાજાએ ગ્રંથરચનાનો પ્રારંભ કર્યો. નામ : આખ્યાનકમણિકોશ.
વિ. સં. ૧૧૯૩માં શ્રીચંદ્રપ્રભસૂરિજી મહારાજાએ ધવલ શેઠની વિનંતીથી શ્રીમુનિસુવ્રતસ્વામીચરિત્ર રચ્યું.
વિ. સં. ૧૨૭૬માં વસ્તુપાળ તેજપાળની ધોળકાના અને ગુજરાતના
મંત્રીપદે નિયુક્તિ થઈ.
વિ. સં. ૧૨૮૬માં શ્રીનાગોરથી શત્રુંજયગિરિનો હરીપાલક સંઘ જઈ રહ્યો હતો તે પાછો ફરતા ધોળકા આવ્યો. મંત્રીશ્વરોએ અભૂતપૂર્વ સ્વાગત કર્યું.
વિ. સં. ૧૨૯૯માં શ્રી ઉદયપ્રભસૂરિજી મહારાજાએ ઉપદેશમાળા ગ્રંથ પર કર્ણિકા નામની વૃત્તિ લખી.
વિ. સં. ૧૩૧૩માં શ્રી વ્યવહાર સૂત્ર-મલયગિરિવૃત્તિ, શ્રીધર્મરત્નશાસ્ત્ર લઘુવૃત્તિનું વિશેષ અનુસંધાન શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી મ. દ્વારા થયું હતું.
વિ. સં. ૧૪૨૬માં ઈડરના રાજાનો પુત્ર સૂરદાસ કલિકુંડના દાદાની પૂજા કરવા આવ્યો હતો. તેને શ્રીમતુંગસૂરિજી મહારાજાએ પ્રેરણા આપી હતી.
વિ. સં. ૧૬૪૨માં અંચલગચ્છના પ્રસિદ્ધ આચાર્યશ્રી કલ્યાણસાગરસૂરિજીએ સંસારનો ત્યાગ કરી દીક્ષા સ્વીકારી હતી.
વિ. સં. ૧૬૭રમાં શ્રી વિદ્યાસાગરસૂરિજીની આચાર્યપદવી થઈ.
આ બધું ધોળકાનાં આંગણે બન્યું. અલબત્ત, કાળની થપ્પડો આ નગરીને વાગી. ઘણું ખરું ધ્વસ્ત થયું. બચ્યું તે ભાંગ્યું તૂટ્યું ભરૂચ હતું. એના જીર્ણોદ્ધારનું કામ શરૂ થયું ત્યારે ભોંયરામાંથી, આજે મૂળનાયક પદે બિરાજી રહેલા કલિકુંડદાદાની મનહર મૂર્તિ મળી.
૨૩૦૦થી વધુ વરસની પ્રાચીન પ્રતિમા, બેનમૂન સ્મિતમુદ્રા, અતિશાયી આભા. અવર્ણનીય આકર્ષકતા. તેજસ્વી સંનિધાન. અપરંપાર ભીડની વચ્ચે પણ પ્રભુ સાથે એકાંતભાવે આત્મીયતા સાધી શકાય તેવી ચુંબકીય શક્તિ. પ્રભુએ જાણે પોતાના ખભે આ આખાં તીર્થને ઊંચકી લીધું છે. પ્રભુનો જયજયકાર ગાજે છે.
કાર્તિક વદ-દ્ધિ-૩: અરણેજ કલિ અને કુંડ. કલિ તે પર્વત. કુંડ તે સરોવર. કલિ નામની પર્વતમાળામાં મદમસ્ત હાથી રહેતો. સરોવરમાં નાહવા આવતો. તેનું શરીર બીજા હાથીઓની તુલનામાં ખૂબ ઊંચુ અને કદાવર. એ જંગલ કાદંબરી અટવી તરીકે ઓળખાતું. પાર્શ્વપ્રભુ શ્રમણ અવસ્થામાં પધાર્યા. કાયોત્સર્ગમાં ઊભા રહ્યા. હાથીએ પ્રભુને નિહાળ્યા. માનવો જેવી બુદ્ધિમત્તા ડૉલ્ફિન માછલી અને હાથી
