________________
૧૨૭
૧૨૮
નાગાર્જુને આ વિદ્યા તેમની પાસે માંગી. સૂરિજી બની ચૂકેલા બાળમુનિએ તેને દાદ ન આપી. સિદ્ધયોગીએ સૂરિજીના પગ પખાળી તેમાંથી ૧૦૭ દ્રવ્યો તો મેળવ્યા. પાણી સૂંઘીને ૧૦૭ દ્રવ્યોનું પૃથક્કરણ કરવાનું ગજબ કામ હતું. એણે માન્યું કે આ વિલેપન પૂરતું છે. પગે લગાવીને ઉડવા જાય તો થોડું ઉડીને કૂકડાની જેમ નીચે પટકાય. શરીરને જખમ થયા. સૂરિજીએ પૂછ્યું ત્યારે તેમને જાણ થઈ. નાગાર્જુનને બાવ્રતો અને પૂજા કરવાનો નિયમ આપી, ૧૦૮મું દ્રવ્ય બતાવ્યું. નાગાર્જુન ઉડતો થઈ ગયો. સૂરિજી સાથે શત્રુંજયની યાત્રા કરી. જીર્ણશીર્ણ દેરાસરોનો પૂરેપૂરો સમુદ્ધાર કર્યો. પહાડની તળેટીએ શહેર વસાવ્યું. નામ : પાદલિપ્તપુરમું. આ ઘટના જાણીતી છે. પાદલિપ્તસ્-માંથી પાલીતાણા નામ સરળતાથી બની ગયું.
પાલીભાષાનો સંબંધ કૅપ્ટન લી બ્રાન્ડ જૈકૉબે The Palitana Jain case માં શોધી બતાવ્યો છે. The very name of place Palitana, or the place of palee language. બૌદ્ધધર્મના ત્રિપિટકો પાલીભાષામાં રચાતા હતા અને પાલીતાણા શહેરમાં બૌદ્ધધર્મનો વસવાટ લાંબો સમય રહ્યો હતો માટે આ શહેરને પાની-નમ્ કહેતાં પાલીતાણા નામ મળ્યું. જોકે આ આપણને તર્કબદ્ધ ન લાગે. વાત ખોટી જ હોવી જોઈએ. પાતી ભાષાનાં ઘડતરમાં આ શહેરનું યોગદાન હોવાની વાત પોકળ લાગે છે. સાથોસાથ શત્રુંજયકલ્પ અને પ્રબંધકોશ એમ જણાવે છે : વિ. સં. ૭૭૪ પૂર્વે આ શહેર અને તીર્થ બૌદ્ધધર્મના કબજામાં હતું. વલ્લભીપુરનો રાજા શિલાદિત્ય બૌદ્ધ આચાર્યોનો ભક્ત હતો. તે સમયે ગિરિરાજના આદીશ્વર ભગવાનું ગૌતમબુદ્ધ તરીકે પૂજાતા હતા. શ્રી ધનેશ્વર સૂરિજી મહારાજાએ રાજાને જૈનધર્મ પમાડ્યો. બૌદ્ધોનો તીર્થમાંથી કાયમી નિકાલ થયો.
દેવાધિદેવ શ્રી આદીશ્વર ભગવાનનાં ભવ્ય મંદિરનાં ગુંબજતળે ઊભા ઊભા વિચારું છું : આ જિનાલય બૌદ્ધનું ચૈત્ય બન્યું હતું ? આ ગભારો બૌદ્ધ સાધનાનું કેન્દ્ર હતો ? આ મૂર્તિનાં સ્થાને ત્યારે જે પ્રાચીન મૂર્તિ હશે તે ગૌતમ બુદ્ધ, તથાગત ભગવાન્ તરીકે કેવાં વિધિવિધાનોથી પૂજાતી હશે ? આ બૌદ્ધ અતિક્રમણ કેટલા વરસ સુધી રહ્યું હશે ? જવાબ જે પણ હોય તે કલ્પનામાં બંધબેસતો નથી.
માગસર વદ-૧૦ : પાલીતાણા પાલીતાણા છોડીને પહાડ પર આરોહણ કરવામાં શ્વાસ ભરાય છે. તે ભલે. ગિરિરાજનાં પગથિયાં મને ખૂબ ગમે છે. એક સરખી કતારમાં ઊંચે ઊંચે ચાલી જતાં પગથિયાઓ મનમોજી વળાંક લે છે. વિ. સં. ૧૨૮૮માં મંત્રીશ્વર તેજપાળે તળેટીથી ટોચ સુધી અણઘડ પથ્થરોનો માર્ગ બંધાવેલો. ઇતિહાસમાં તેને ‘સંચારપાજા' નામ મળ્યું છે. આજનાં આ પથ્થરનાં પગથિયાં ખૂબ બોલકા છે. તેની પર કાન ધરીને બેસું છું ક્યારેક ઉપર કે નીચે યાત્રાળુ ન દેખાય ત્યારે પગથિયાં જુની વાતો સંભળાવે છે. પગથિયાને પાલીતાણાની આસમાની સુલતાનીની ખબર છે. પગથિયાં છેક ઈ. સ. ૧૨૪૦થી કથા માંડે છે.
ઈ. સ. ૧૨૪માં શાહબુદ્દીન ઘોરીએ ભારત પર બેરહમ આક્રમણ કર્યું. ઈ. સ. ૧૦૦૧થી ઈ. સ. ૧૦૨૪ દરમ્યાન મહમદ ગિઝનીએ ભારત પર ૧૭ વાર ચડાઈ કરી હતી. છેલ્લી લૂંટમાં તે સોમનાથ પાટણથી ૨૦ લાખ સોનામહોર લઈ ગયો હતો. સાચા સોનાની અને વીસમણ વજનની વજનદાર સાંકળ, જે ઘંટ લટકાવવામાં વપરાતી તે ગિઝની લઈ ગયેલો. એના પડઘા શમે તે પહેલા જ ઘોરી આવ્યો હતો. તેની સામે હારેલા ઘણા બધા રાજાઓમાં એક હતો શિવજી રાઠોડ. તે હારીને ભાગી નીકળ્યો. પોતાનું ભનું આત્મગૌરવ પાછું મેળવવા તેણે ખેરગઢના રાજા સેજકજી ગોહેલની સામે લડાઈ આદરીને જીત મેળવી. રાઠોડે જો ગોહેલ સામે લડાઈ કરી ન હોત તો પાલીતાણાનો ઇતિહાસ કદાચ, જુદો હોત. રાજસ્થાનના ખેરગઢમાં થયેલી લડાઈનો પરાજીત રાજા દેશવટો સ્વીકારીને પંચાલ-સોરઠ આવ્યો. અહીં જુનાગઢના રા મહીપાલને ત્યાં એ કામે રહ્યો. બહુ ઝડપથી વિશ્વાસ જીતીને સેજકજીએ બાર ગામનો પટ્ટો ભેટમાં મેળવ્યો. સોરાષ્ટ્રની જમીન પર પગ સ્થિર કરીને તે ૪૦ ગામની હકૂમત ભોગવતો થયો. સેજકપુર નામનું ગામ વસાવ્યું. સેજકજીની દીકરી જૂનાગઢના રા મહીપાલને પરણી. સેજકજીના બે દીકરા સારંગજી અને શાહજી જૂનાગઢની રાજ્યસેવામાં રહ્યા. તેમને જૂનાગઢના રાજાએ હઠીલાની અને માંડવીની ચોવીશી (ચોવીસ ગામનો કસબો) ભેટ ધરી. ઈ. સ. ૧૨૬૦માં શાહજી માંડવી રહેવા આવ્યો. થોડા વરસ પછી માધવમંત્રીનાં પાપે અલ્લાઉદ્દીન ખીલજીનો ભાઈ ઉલુઘખાન અને વજીર નુસરતખાન ગુજરાત પર ચડી આવ્યા. કરણ ઘેલો હારીને
