________________
૫૯
EO
આવે છે, એમાં આવું જ કોતરકામ છે. કહેવાય છે કે આ બે છત જાણી જોઈને એકસરખી બનાવવામાં આવી છે. જોકે, પેલી છતના ચાર ખૂણે મોજાં છે તો આ છતના ચાર ખૂણે ચાર પૂર્ણ નાગપાશ છે.
પ્રવેશ ચોકી પછી તુરંત રંગમંડપ આવે છે. અત્યાર સુધી જે જોયું તે બધું ભૂલી જવાનું. ભવિષ્યમાં જે જોવાનું થશે તે ઝાંખુ લાગવાનું. જોવાની ક્ષણોમાં આંખો પલકારા ચૂકી જાય છે. વિરાટ ઘેરાવાનો ઘુમ્મટ છે. બાર અલંકૃત સ્તંભો પર તે ઊભો છે. ઝગારા મારતી ધવલતા, ચોક્કસ પ્રમાણનું ઊંડાણ, ગંગાવર્તમાં ઉભરાતા ફીણની ચંચળતાનો જાણે સ્તબ્ધ ચિતાર. એકી સાથે બધું જ દેખાય છે, દેખાય છે તે બધું એકાકાર બની જાય છે. હિમાલયની બખોલમાં બરફના થર પર કાચની સળીથી ડિઝાઈન બનાવીને તેના જેવી ઉજ્જવળ સુંદરતા ચાર ખૂણે ભૂમિસન્મુખ છે. બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશ અને અંબિકા ધુમ્મટના ખૂણા સંભાળે છે. પહેલું મહાવલય ૧૫૮ હાથીઓનું છે. બીજો થર કંકણવલય, ત્રીજા થરમાં ૬૪ દેવીઓ, પાંચમા થરમાં ગુજરાતી ગરબો, પણ કેવળ પુરુષો જ રમે છે. સાતમા થરે બાવન અશ્વરાજો યાત્રાએ ઉપડ્યા છે. આઠમાં થરમાં અર્ધગોળ ખાંચાઓ. દરેક ખાંચામાં એક મોગરો, કુલ ૩૩ મોગરા. નવમા થરે ગોળા ખાંચાઓની શ્રેણી છે. દસમા થરે ફરીવાર અર્ધગોળ ખાંચા, તેમાં મોગરાઓ છે. ૨૯ મોગરા થાય છે. અગિયારમા થરે ૭૬ માનવોની યાત્રા નીકળી છે. બારમા થરે ૭0 હંસો પાંખ ફફડાવી રહ્યા છે. ચૌદમાં થરે બાર મોટા મોગરા મૂક્યા છે. તેમાં નર્તિકાઓ પણ છે. ચૌદમા થરે ૩૨ દેવી-દેવતાઓ છે. પંદરમો થર ઉતરે છે. સોળમો થર વધુ નીચે જાય છે. સત્તરમાં થરે આખી જીંભિકા નીચે ઉતરી રહી છે, તેમાં ગોળાકારે રથયાત્રી ગતિમાન છે. અઢારમો થર પ્લેટ જેવો છે. તેની પર ઓગણીસમાં થરના છ અર્ધગોળ પુટ છે. એમની બરાબર મધ્યમાંથી વીસમાં થરના મોગરાની લાંબી નાળ લટકે છે. તેના છેડે નર્તિકાઓ ખેલે છે. એકવીસમાં થરે મોગરાની પાંદડી અને કળીઓ છે. દેવલોકમાંથી મંગાવીને પ્રભુ સમક્ષ ધર્યો હોય તેવો મહાનું રંગમંડપ છે.
રંગમંડપની ડાબી તરફે છ ચોકી છે. જમણી તરફે છ ચોકી છે. બારમી દેરીની સામે, ડાબી છ ચોકીની પહેલી છત આવે છે. તેમાં તારામૈત્રકના ત્રણ થર છે. ત્રીજો થર આંટી લઈને ઉપર વળ લેતો ઘુમ્મટનાં તળને સ્પર્શે છે. પહેલી
નજરે આ કોતરણીની ભૂલ જેવું લાગે. દરેક સર્કલ પોતાનામાં જ પૂરું થવું જોઈએ. ગોળ હોય, ચોરસ હોય કે કોણબદ્ધ હોય. આ છતમાં કોણબદ્ધ થરનું સર્કલ પૂરું થવાને બદલે ઉપર ચડીને અર્ધગોળ શ્રેણિ સાથે જોડાઈ જાય છે. આ લાઈનની ત્રીજી છતમાં પણ આવું જ છે. હકીકતમાં આ ક્રુ ડ્રાઈવર સિસ્ટમની આંટ બનાવી છે. માત્ર શિલ્પજ્ઞ લોકો જ સમજી શકે તેવી કરામત છે. ઑફ બીટ ક્રિએશનની હોંશમાં આવી ઢાંચાબહારની ડિઝાઈન પણ ગોઠવાઈ શકે છે. આ છતની બાજુમાં બીજી છત આવે છે. તેમાં ત્રણ અષ્ટકોણ નીચે ઉતરતા આવે છે. અગિયારમી દેરીની સામેની છત તદ્દન સાદી છે. તેની બાજુની છતમાં તદ્દન સાદગીપૂર્વક દેવી બિરાજીત છે. દસમી દેરીની સામેની છતમાં પણ અષ્ટકોણનો તીનથરી ઘુમ્મટ છે. ટૂ ડ્રાઇવીંગની લાઈન આમાં પણ રચી છે. રંગમંડપની જમણી તરફની છ ચોકીમાં પણ આવી છત છે. તેમાં ભમતી તરફની પહેલી અને ત્રીજી છતમાં એકસરખાં કમળ રચાયાં છે. આ કમળ એકદમ પહોળાં છે, ભરાવદાર છે. બીજી છતમાં વિશાળ કમળ છે તે કમળની ફરતે ૬૮ કળીઓનું કુંડાળું છે ને કમળની વચ્ચે મોગરો છે. રંગમંડપ તરફની પહેલી અને ત્રીજી છતમાં અષ્ટકોણવાળી તીનથી ઘુમ્મટની સંરચના છે, તારામૈત્રક. ત્રીજી છતમાં તો વળી આઠ ઊભી અને આઠ બેઠી દેવીઓ છે. બીજી છતમાં સાદગીપૂર્ણ દેવીમૂર્તિ છે.
રંગમંડપ પૂરો થતા ઓટલો ચડવાનો છે. નવ ચોકી આવે. નવેય છતો અનન્ય સંમોહન ધરાવે છે. નૃત્ય સભા, કલ્પવૃક્ષ, મોગરાની શ્રેણિ ઘણું છે. પરંતુ નજર હવે ગૂઢમંડપમાં બિરાજતા પ્રભુ તરફ મંડાઈ ચૂકી છે. મૂળમંદિરની બારસાખની સૂક્ષ્મ કોતરણી જોવાનું ભૂલીને પગલાં પ્રભુની સમક્ષ જેવા ઉપડે છે.
ચૈત્ર અમાસ-દેલવાડા આદીશ્વર ભગવાનું. સમવસરણના મહાવૈભવમાં પણ નિર્લેપ હતા. ચક્રવર્તી ભરતના ભરપૂર ભક્તિભાવથી અંજાયા નહોતા. વીતરાગી હતા. રાજીપાથી રંગાયા નહોતા, મારા પ્રભુ. એમને નિરંજન દશા આત્મસાત્ થઈ ગઈ છે. ભગવાન પાસે શીખવા મળે છે. ‘તમે સારા હશો, ઉત્તમ હશો તો તમારાં વધામણાં થવાના જ. તમારી પ્રશંસા થશે જ. તમે એનાથી લેવાતા નહીં. તમે તેનાથી અળગા રહેજો તો તમારી નિજી પ્રતિભા પણ જીવશે. અને તમારી
