Pratikramana Hetu

Author(s): Jain Dharma Prasarak Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 54

૪૫
કે-“ નિમંતે સામાત્ત્વ ” એ સૂત્ર પ્રથમ આદિમાં, પછી વૈદ્વિત્તાસૂત્રના પ્રારંભમાં એમ એવાર કહ્યા પછી વળી ત્રીજી વાર અહીં કહેવાનું શું પ્રયેાજન છે?' ગુરૂ ઉત્તર આપે છે કે “સર્વ ધર્માનુષ્ઠાન સમતા પરિણામને વિષે સ્થિત થયા સતાજ થાય છે, તેથી પ્રતિક્રમણની આદ્યમાં, મધ્યમાં અને અવસાને વારંવાર તેની સ્મૃતિને માટે નિમંતે એ સૂત્ર કહેવાનું છે.” દિ કાઈ અહીંયાં પુનરૂક્ત દૂષણુ લાગવાની શંકા કરે પરંતુ સઙ્ગીયધ્યાન, તપ, ઔષધ, ઉપદેશ, સ્તુતિ, પ્રયાણ અને સંતશુકિર્તન એટલા કાર્યમાં વારંવાર કહેતાં કરતાં પુનરૂક્ત દૂષણુ લાગતું નથી.
ચારિત્રાચારની વિશુદ્ધિને માટે ઉપર કહેલ કાઉસગ્ગ પાર્યાપછી જ્ઞાનાચાર અને દર્શનાચાર બંનેની શુદ્ધિને માટે કાઉસગ્ગ કરવાના હૈાવાથી કેાની વિશુદ્ધિને માટે પહેલા કાઉન સગ્ગ કરવા? તેને નિર્ણય કરવા માટે કહે છે કે-કતકનું ચૂર્ણ જેમ જળને શુદ્ધ કરે છે અને અંજન જેમ દૃષ્ટિને નિર્મળ કરે છે તેમ સમ્યક્ત્વ, જ્ઞાનને નિર્મળ કરે છે. જેમ જળ નિર્મળ થાય છે . અને ષ્ટિરૂપને જુએ છે તેમ જેમ જેમ તત્વચિ થાય છે તેમ તેમ તત્વાગમ (તત્વનું જાણવું) થાય છે. દીપક અને પ્રકાશ બંને એક સાથે ઉત્પન્ન થાય છે. પરંતુ પ્રકાશનું કારણ જેમ દીપક છે તેમ સમ્યક્ જ્ઞાનનું હેતુભૂત સમ્યક્ત્વ છે. શુદ્ધ શ્રદ્ધાવડેજ સમ્યક્ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે.
ઇત્યાદિક હેતુએ કરીને જ્ઞાન થકી દર્શન ગરિષ્ઠ છે, માટે જ્ઞાનાચારની પૂર્વે દર્શનાચારની વિશુદ્ધિને માટે, ભરતક્ષેત્રમાં ઉત્પન્ન થયેલ હાવાથી આસત્ર ઉપગારી એવા શ્રી ઋષભાદિ