________________
૮૨
गुणपर्य्ययवद्द्रव्यम् ॥३८॥
અર્થ—( જીવવત્ ) ગુણુપર્યાયવાળા (દ્રવ્ય) દ્રવ્ય હાય છે. દ્રવ્યની અનેક પરિણતિ હોવા છતાં પણ જે દ્રવ્યથી ભિન્ન (જુદા) ન થાય. અર્થાત્ દ્રવ્યની સાથે નિત્ય રહે તે તે ગુણુ છે. અને ક્રમવર્તી થાય (વધતા ઓછી થાય), પલટવારૂપ થાય તેને પર્યાય કહે છે. દ્રવ્યના જેટલા ગુણુ છે તે દ્રવ્યથી કાઇ વખતે ભિન્ન (જુદા) થતા નથી. સમસ્ત ગુણાના સમૂહ તેજ દ્રવ્ય છે. દ્રવ્યની અનેક પર્યાય (અવસ્થાઓ) પલટતી રહે છે. પણ તેના (દ્રવ્યના) ગુણુ કદાપિ પલટતા નથી, દ્રવ્યની સાથે નિત્ય રહે છે. એ કારણથી ગુણાને અન્વયી કહે છે. ૩૮.
જાય ॥૧॥
અર્થ—કાલ છે તે પણ દ્રવ્ય છે. કાલદ્રવ્ય લેાકાકાશના પ્રત્યેક પ્રદેશમાં એકએક અણુરૂપ ભિન્ન ભિન્ન રહે છે પુલ પરમાણુની અવગાહુનાની ખરાખરજ તેની અવગાહના છે. તે કાલદ્રવ્ય અમૃત્તિક છે. તેના અણુ લેાકાકાશના પ્રદેશની ખરાખર અસખ્યાત છે અને રત્નાની રાશી (ઢગલા) ની માફક ભિન્ન ભિન્ન અને નિષ્ક્રિય છે. ઉત્પાદ વ્યય, ચૈાન્ય તથા ગુણુપર્યાયસહિત હાવાથી તે પણ (કાલ પશુ) દ્રવ્ય છે. એનેજ નિશ્ચય કાલદ્રવ્ય કહે છે. ૩૯. सोऽनन्तसमयः || ४०॥
કાર્ય—(સ:) તે કાલદ્રવ્ય (અનન્તસમયઃ) અનન્ત સમય
