________________
કહે છે. જેના ઉદયથી સ્ત્રીની સાથે રમવાની ઇચ્છા થાય તેને પુરૂષવેદપ્રકૃતિ કહે છે. જેના ઉદયથી સ્ત્રી પુરૂષ બંનેની સાથે રમવાની ઈચ્છા તેને નપુંસકવેદપ્રકૃતિ કહે છે.
કષાયવેદનીયની ૧૬ પ્રકારની પ્રકૃતિ છે, જેમાંથી મુખ્ય કેધ, માન, માયા અને લેભ એ ચારકષાય છે. જેના ઉદયથી પિતાને અને બીજાને ઘાત કરવાનાં પરિણામ થાય તથા બીજાને ઉપકાર કરવાને અભાવ અથવા કુર ભાવ થાય, તેને ફેંધકષાય કહે છે. અને જાતિ, કુળ, બળ, ઐશ્વર્ય, વિદ્યા, રૂપ, ગુણ, તપ, જ્ઞાન વગેરેના ગર્વથી ઉદ્ધતરૂપ તથા બીજા સાથે નમ્ર ન થવારૂપ પરિણામ થાય, તેને માનકષાય કહે છે. બીજાને ઠગવાની ઈચ્છાથી કુટિલતા, દશે, કપટ વગેરે કરવાં, તેને માયાકષાય કહે છે. અને પિતાના ઉપકારક દ્રવ્યમાં અત્યંત અભિલાષા રાખવી, તેને લોભકષાય કહે છે. એ ચારે કષાયમાંથી પ્રત્યેકના તીવ્રત, તીવ્ર, મંદ અને મંદતર એવા ચાર ચાર ભેદ છે. તીવ્રતર કોધ, માન, માયા
ભરૂપ પરિણામોને અનન્તાનુબધી કાધ, માન, માયા, લોભ કહે છે, તેનાથી ઓછા તીવ્ર પરિણામને અપ્રત્યાખ્યાન ક્રોધ માન માયા લોભ કહે છે, તીવ્રથી મંદરૂપ પરિણામોને પ્રત્યાખ્યાનધમાનમાયા
૧ સ્ત્રી, પુરૂષ અને નપુસકેના શરીરમાં જે ગુપ્ત અંગોની રચના હોય છે તે તે નામકર્મના ઉદયથી થાય છે અને ક્રિડા કરવાની ઇચ્છારૂપ જે કાર્ય થાય છે તે વેદકર્મ જનિત છે.
