________________
१०९ ભાવપ્રાણુ અથવા દ્રવ્યપ્રાણેને વિયેગ કર, તે (હિંસા) હિંસા છે. કષાયસહિત ભાવ થવાથી અર્થાત્ આત્માના રાગદ્વેષરૂપ પરિણામ થવાને પ્રમત્ત કહે છે. આત્માના જ્ઞાન દર્શનાદિક સ્વભાવને ભાવપ્રાણુ કહે છે અને શરીરાદિકને દ્રવ્યપ્રાણ કહે છે. માવાર્થ–પ્રમાદને વશ થઈને કઈ પણ
જીવને માર, કુટ વગેરે કરીને તથા વિનાપ્રયેાજન ઝાડ વગેરેને ઉખેડવાં, ડાંળાં, પાંદડાં વગેરે તેડવાં, દયા રહિત થઈ પ્રાણીઓને ઘાસ, પાણી વગેરેથી દુખી કરવાં તથા શક્તિ ઉપરાંત વધારે બેજ લાદીને નહિ ચાલે એટલે માર માર, આવી રીતે કઈ પણ પ્રાણુના જીવને (આત્મા)ને દુઃખ આપવું, તે હિંસા છે. ૧૩.
સમધાનમકૃતમ્ ૨૪ અર્થ–પ્રમાદના ચોગથી (અરમિયાન) કોઈ પણ પ્રાણને પીડાકારક અપ્રશસ્ત વચન કહેવાં તે (ગરમ) અમૃત છે અર્થાત્ અસત્ય નામનું પાપ છે. માવાર્થ–પ્રમાદને વશ થઈને કઈ પ્રાણીને કુવચન, તિરસકાર, જૂઠ, મશ્કરી, હાસ્ય વગેરે કરી તેના પ્રાણ(આત્મા)ને દુઃખ આપવું તે અસત્ય નામનું પાપ છે. ૧૪,
સત્તાવાન તૈયમ્ પ .
–લેભ વગેરે પ્રમાદેના કારણથી (ગવર્ન) વિના આપેલું બીજાનું ધનધાન્યાદિકનું ગ્રહણ કરવું તે (તે) તેય અથર્ ચેરી છે. માવાર્થ-પ્રસાદના રોગથી ચક્ષુ અને શ્રાવ્ય એ પાંચ ઇન્દ્રિઓ; નિદ્રા અને રાગદ્વેષ એવી રીતે કુલ્લે ૧૫ પ્રમાદ છે.
