________________
17
એક સંપ્રદાયબદ્ધ સમાજ, અને તેમાં વિશેષ કરીને શ્રદ્ધા એ જ જેનું ધાર્મિક જીવન છે, એવા જૈન સાંપ્રદાયિક સમાજન્સમક્ષ પોતાના અભિપ્રાયો સ્વાતંત્ર્યપૂર્વક રજૂ કરવા અને તે સાથે કોઈના હૃદયમાં લેશ પણ ક્ષોભ પ્રકટાવ્યા વિના સર્વને તે એક સરખા રુચિકર થાય એવી આશા પણ રાખ્યું જવી, એ તદ્દન નિષ્ફળ છે. વસ્તુસ્થિતિ જ્યાં આ પ્રકારની હોય ત્યાં વાચકને ગ્રંથનો જે ભાગ પોતાની સાંપ્રદાયિક શ્રદ્ધા સાથે વિરોધ્યુક્ત ભાસે તે તેમણે લેખક ઉપર દયા કરીને નિભાવી લેવો, એવી યાચના કરવાનો રિવાજ પડી ગયો છે. મને મારા પોતાના સંબંધે તેમ કરવું એ નિરર્થક અને અકારણ દીનતા દર્શાવવા જેવું જણાય છે. ક્ષમા-યાચના માત્ર એ જ વિષય પરત્વે હોઈ શકે કે જે વિષય ઉપર કૃતિકાળે કર્તાએ પોતાનો કાબૂ ગુમાવી અથવા પોતાના રાગદ્વેષથી બંધાઈને ભૂલ કરી હોય તથા કૃતિ બહાર આવતા સુધી પોતાની સ્પષ્ટ ભૂલ સુધારવાનો તે પ્રસંગ જ ન મળ્યો હોય. મારા સંબંધે તેવું કશું જ નથી, તો પછી યાચના શા માટે ? મને પોતાને આ કૃતિના વિષય સંબંધે જે યુક્તિસંગત અને ન્યાય્ય જણાયું તેનો મેં બુદ્ધિપુરઃસર અને નિર્ભયપણે અક્ષરરૂપે બહિર્ભાવ શોધ્યો છે. બુદ્ધિ અને શ્રદ્ધાનો વિરોધ, મનુષ્ય-હૃદયના ધર્મોનું નિર્માણ થયું તે કાળનો જૂનો છે; અને તેથી જ્યાં જ્યાં બુદ્ધિ વિવેકના પ્રોત્સાહનને અનુસરવામાં સમાજની શ્રદ્ધાગત રૂઢ ભાવનાને હું સાચવી શક્યો ન જણાતો હઉં, ત્યાં ત્યાં મને ખાતરી છે કે મારા શ્રદ્ધાનિર્ભર બંધુઓને તેમની મતારૂઢતાના પ્રમાણમાં જરૂર ક્ષોભ અનુભવાશે. સ્વાતંત્ર્યનું સંરક્ષણ અને ક્ષોભનું શમન એ ઉભયનો યુગપત્ર આવિર્ભાવ અશક્ય છે. આથી મેં એક જ નિશ્ચય કર્યો છે કે એ ક્ષોભમાંથી ઉદ્ભવતું પરિણામ-પછી તે ગમે તે હો તે સહી લેવા માટે તૈયાર રહેવું. પરિણામ ભોગવવા હું તત્પર છું. મારા આ પ્રકારના નિવેદનને કોઈ ઉદ્ધૃતપણાના અર્થમાં ગ્રહે તો તે યોગ્ય નથી. કેમકે પોતાની કૃતિ નિર્ભયપણે બહાર લાવ્યા પછી તેના શુભાશુભ ફળથી નાસી છૂટવાનો પ્રયત્ન કરવો એને હું ભીરુતા સમજું છું.
વિશેષ તો એમ છે કે આ આખો લેખ એક વાર પ્રથમ માસિક પત્ર દ્વારા પ્રસિદ્ધ થયો હતો. તેમાં કોઈ પણ બંધુએ આજ સુધી ટીકા, સૂચના
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
