________________
८४
શ્રી મહાવીર
સામગ્રીનો અન્યના ઉપભોગ અર્થે ઉપભાગ થતો જોઈ પ્રગટેલી મમત્વ ભાવના (૨) અને અલબત્ત તે શવ્યાપાલકને પારકી સામગ્રીના તેવા ઉપભોગનો હક નહોતો, છતાં એક મનુષ્ય બીજના હક ઉપર આક્રમણ કરે તેના દડરૂપે તેવા આક્રમણનું સ્વરૂપ, વિસ્તાર કે પ્રકાર ઉપર લક્ષ્ય રાખ્યા વિના ક્ષણિક આવેગને વશ થઈ, પોતાને કોઈ જ પૂછનાર નથી એવા મદાંધપણાથી ગમે તેવી શિક્ષા કરી લેવાની ભાવના.
પોતાની ઉપભોગ સામગ્રીનો સુખાસ્વાદ અન્ય વડે થતો જોઈ તેનો બદલો લેવા માટે જે વૃત્તિ ઉદ્દભવે છે, તેવી તીવ્રતા, ગાઢતા અને સ્થાયિત્વનું નિયામક તે ઉપભોગ સામગ્રીને વિષે રહેલું પોતાનું મમત્વ છે. મારા પુણ્યબળથી જે કાંઈ મને મળ્યું છે તેનો ભોક્તા મારા સિવાય અન્ય કોઈ જ ન થાય અને કદી મારી નજરચૂકનો લાભ લઈ, કોઈ તેનો અયોગ્ય રીતે ઉપભોગ કરી લે અથવા તે ભોગ્ય સામગ્રીને મારી પાસેથી છીનવી લે, તો તેની મરજી પડે તેવો બદલો, બને તેટલા આવેશથી હું લઉં એવો પામર હૃદયનો સ્વાભાવિક વેગ હોય છે. પરંતુ મનુષ્ય સરળપણે અને નિર્મળ બુદ્ધિથી વિચારી જુએ તો તેને જણાય કે જે વસ્તુને પોતાના પુણ્યબળથી જ ઉપસ્થિત થયેલી ગણે છે અને જેને તે માત્ર પોતાના જ ઉપભોગનું સાધન કહ્યું છે, તે વસ્તુનું સુખદાયીપણું ઘણાં આગંતુક કારણો ઉપર આધાર રાખતું હોય છે. અર્થાત તે વસ્તુની ભોગપ્રદાન શક્તિ ભોક્તા, જેને તેના ઉપભોગથી બાતલ રાખવા માગે છે તેમના ઉપર જ બહુધા
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
