________________
ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીની સાહિત્યકળા – કેટલાક મુદ્દા | ૨૨૩
_....
હ
વે
તે
એના રોમાઝને નિરખવાથી બ્રહ્મ સાથેના અદ્વૈત જેવો અનુભવ થાય છે, તો એનું પૂરું દર્શન થતાં તો સ્મર (કામભાવ) સાથેના અદ્વૈતનો અનુભવ. સૌન્દર્યાનુભવની આ બે કોટિઓ કેવી વિલક્ષણ છે ને બ્રહ્મ-અદ્વૈતની ઉપર સ્મર-અદ્વૈતને મૂકવામાં શૃંગારભાવનો કેવો અદ્દભુત મહિમા રહેલો છે ! સાધુ-કવિ યશોવિજયજીનો આ ઉદ્ગાર છે તેથી એ વધુ નોંધપાત્ર બને છે. ભાવચિત્રો : પ્રીતિભાવ
પ્રભાવક વસ્તુચિત્રો જ નહીં, મર્મસ્પર્શ ભાવચિત્રો પણ યશોવિજયજીની કલમેથી આપણને સાંપડે છે. “જબૂસ્વામી રાસમાં ભવદત્ત મુનિ પોતાના ભાઈ ભવદેવ સમક્ષ પોતાની બાલ્યાવસ્થાને સંભારે છે તેમાં વતનપ્રેમ અને અતીતાનુરાગ કેવાં સાથેલામાં વ્યક્ત થયાં છે ! કેવાં હૃદયંગમ રીતે વ્યક્ત થયાં છે ને વતનનું એક મધુરું ચિત્ર એમાંથી ઊપસે છે તે તો લટકાનું –
ગામસીમ એ રૂખડાં, મોહનગારાં હુંત, વાનર પરે ચઢતા જિહાં, આપણ બેઉ રમત. તેહ સરોવર, તેહ જલ, તેહ તીર મનોહાર, કંઠે આરોપ્યા જિહાં, તાલ નલીનના હાર. સોહે એ જ વાલુકા, ઉર્વીયલ જેસી કપૂર,
બાળલીલાએ આપણે. કય જિહાં ઘર ભૂરિ. પંડિત કવિ યશોવિજયજી કેવા હળવા અને લોકહૃદયગમ્ય બની શકે છે તેનું આ એક સરસ ઉદાહરણ છે.
જબૂસ્વામી પ્રત્યે એની પત્નીઓ ‘તમે અંબર અમે દિશા' એમ કરીને જે ઉદ્ગારો કરે છે તે આપણે આગળ નોંધી ગયા. એ પણ વસ્તુતઃ ઉત્કટ પ્રેમભાવનું ચિત્ર છે – ભક્તિરંજિત પ્રેમભાવનું, કેમકે એમાં પ્રિયતમના અંશરૂપ બની રહેવાની. અભિલાષા વ્યક્ત થઈ છે. એ ઉદ્ગારો પણ ઉપાધ્યાયજીની સરળ સર્વસ્પર્શી અભિવ્યક્તિનું ઉદાહરણ છે.
યશોવિજયજીમાં લૌકિક પ્રતિભાવનાં ચિત્રો ખાસ ન મળે એ સમજાય એવું છે. પણ જેમ-રાજુલને નિમિત્તે એમણે વિરહપ્રીતિ ને એના સંચારિભાવો તીક્ષ્ણતાથી અને પ્રબળતાથી આલેખ્યાં છે. રાજુલના ઉદ્ગારો રૂપે આ ભાવચિત્રો આપણને પ્રાપ્ત થાય છે. એની વ્યાકુળતા જુઓ –
મનકી લગની ભર અગની સી લાગે, અલી !
કલ ન પરત કછુ કહા કહું બતીયાં. એની તીવ્ર તરસ જુઓ. ઊછળતા ઉમંગો જુઓ -
ગુન ગહો, જશ બહો, ધરિ રહો, સુખ લહો,
દુઃખ ગમો, મુઝ સમો રંગ રમો રતિયાં. દુઃખ પર દુખ ખડકાઈ રહ્યાની, દુઃખ ઘૂંટાઈ રહ્યાની એની લાગણી જુઓ –
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
