Madhyakalin Gujarati Jain Sahitya

Author(s): Kantilal B Shah, Jayant Kothari
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay

Page 296

સહજસુન્દર અને “ગુણરત્નાકર છંદ | ૨૮૩
વર્ણનથી.
પંચ શબદ વાજઇ વલિ ઢોલહ મૃગનયણી મંગલ મુખિ બોલહ.
દૂહા, ગીત ભણઈ ગુણગાથા. કુકમ કેસરના ઘઈ હાથા.
તલીઆ તોરણ નઈ ધજ ગૂડી, લહલહતી દીસઈ અતિ રૂડી,
ચંદ્રઅડ ઊભવા વિચિત્રહ, નાચઈ પાત્ર સરૂપ વિચિત્રહ. પણ પછી તો આખું ચિત્ર સંગીતમાં સંક્રમે છે : * ઘણ ગજ્જઈ જિમ કરીય સુવલ, વજ્જઈ ધધિકિટ બેંકટ મદ્દલ,
ચચપટ ચચપટ તાલ તરંગા, થોગિનિ તિર્થંગ નિરાકટ થીંગા. તાથગિનિ તાથગિનિ તિઘુગિનિ તિઘુગિનિ, સિરિગમ માધમિ તુસર સરે, નીચાણ કિ દ્રમતિ દ્રમદ્રમ, કહયંતિ દ્રહદ્રહ કૂલ્ફકાર કરે, ઝધરિ ઝણઝણકંતિ, ભેરી ભણકંતિ, ભોં ભૌ ભૂગલ ભરહરય, ઘૂગ્ધર ઘમઘમકંતિ રણશરણ કંતિ
સસબદ સંગિતિ સદવરે. આવાં સ્થાનોમાં ચારણી કાવ્યસંગીતનો ઠાઠ જોવા મળે છે.
પુત્રજન્મોત્સવ પછી કવિ સ્થૂલિભદ્રના શૈશવને વર્ણવે છે. અહીંયે કથાનિરૂપણ કરતાં વર્ણનનો રૂપછાક જ ધ્યાન આકર્ષિત કરે છે. “લાલઈ પાલઈ નઈ સંચાલઇ, સુત સાંહાંમઉ વલિ વલિ નિહાલઈ”માં “લ” કારનાં અને ક્રિયાપદોમાંનાં ‘અઈ’ ઉચ્ચારણોનાં પુનરાવર્તનોમાંથી ઝમતું નાદસૌંદર્ય માણી શકાશે.
હાથ સાંકલાં સોવિન વીટલડી, હાથી વાંકડલી વલી કડલી.
કુલી કમલ ધસી પાંખડલી, અણીઆલી આંજી આંખડલી. આ કડીમાંનું લાલિત્યભર્યું ચિત્ર નોંધનીય છે.
સ્થૂલિભદ્રની બાલસહજ ચેષ્ટાઓના વર્ણનમાંની ચિત્ર-સંગીતની જુગલબંધી જુઓ :
ચાલઈ ચમકતી, થમ થમ કતલ, રમઝમ કતલ, ઠમકત.
લીલા લટકંત, કર ઝટકંતી, ક્ષણિ ચટકંતી, વિલનંત,
પુહની તલિ પડતી. પુત્ર આખડતલ, ન રહઈ રડતઉ, ઠણકતઉં. પ૬મી કડીમાં યુવાન સ્થૂલિભદ્રને જોઈને એમની ઓળખ અંગે કોશાના પ્રશ્નોની રમઝટ અને સખીઓનો પ્રથમ “ના ના... અને પછી “હા હામાં એકાક્ષરી