Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1918 Book 14
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
૩૦
શ્રી જૈન સ્પે. કે. હેરલ્ડ.
પૂર્ણ ભાગ લેવા માટે, પળે પળે સર્વોત્તમ શરીર-સંપત્તિની જરૂર ઓછી નથી. આ સંપ ત્તિની ખરી કદર આપણે કેટલી ઓછી કરીએ છીએ તે આપણી યુવક અને બાળ પ્રજાની દિનપર દિન મંદ પડતી શક્તિઓથી સ્પષ્ટ દશ્યમાન થાય છે; આ સર્વનું કારણ આજના જમાનાની રહેણી તથા કુરિવાજ છે. આપણું શરીર સંપત્તિની દુર્બળતા, બાળ વિવાહ, વૃદ્ધ વયે લગ્ન, શરીર પુષ્ટિના યોગ્ય સાધનની ખામી, નાની ને અસ્વચ્છ જગ્યામાં રહેવાનાં સંકટ એ વિગેરે છે. હજી પણ પિતાના યોગ્ય પ્રયત્નઠારા શરીર સંપત્તિની દુર્બળતા કેવી રીતે અટકે તે પર લક્ષ આપવાની ખાસ આવશ્યકતા છે, એટલું જ નહિ પણ તેના અપૂર્વ લાભ અન્યને સમજાવી તે મેળવવા તરફ તેમને ઘેરવાની જરૂર છે. સમાજ સંઘોનું પણું એ કર્તવ્ય છે કે તે તરફ સામાજીક પ્રગતિ અને પ્રોત્સાહની વૃદ્ધિ કરવી. શારીરની સારી તન્દુરસ્ત અવસ્થા સિવાય, કોઈ પણ કાર્યમાં યશસ્વી થવાની આશા રાખવી વ્યર્થ છે, એટલે તે દિશામાં યથાસાધ્ય પ્રયત્ન શરૂ કરવાની આપણી ખાસ જરૂર છે. આ સ્થળે એટલું જ લક્ષમાં રાખવાનું છે કે આપણાં ધર્મશાસ્ત્રમાં, શરીર સંપત્તિ જે જે કાર્યો માટે આવશ્યક ગણાવી છે, તે સામાન્ય કાર્યો માટે નથી. અર્થાત તે ખાનપાનાદિના શોખ અને ભોગ-વૈભવના વિલાસ માટેની નથી, પણ તે દ્વારા વ્રતાદિથી નાના પ્રકારની ઇન્દ્રિયોને નિરોધ કરી આત્માનું શ્રેય કરવાનું છે. આપણા શરીર સંપત્તિનાં સાધન, ઉત્તમત્તમ પષ્ટિક ખાદ્ય પદાર્થ દ્વારા નહિ, પણ સાદા અને નિયમિત આહાર વ્યવહારથી પ્રાપ્ત કરવાનાં છે.
સજજને ! બીજા વિષય પર આવતાં, વ્યવહારમાં પણ શુદ્ધતા રાખવી એ સર્વોત્તમ છે. તેમાં ખામી રહી તો સર્વે કાર્યમાં વિદને આવી નડશે એ ચેકસ છે. શુદ્ધ વ્યવહાર શાથી પ્રાપ્ત થાય એ જાણવાની જીજ્ઞાસુને સારી વ્યવહારકુશળતા મેળવવા માટે આપણું શાસ્ત્રોમાં આપેલી શિક્ષા દાખલા અને દલીલ પર લક્ષ આપવા કહીશું. નાના પ્રકારના અનિવાર્ય વ્યવહારોનો વિરોધ ન થાય, જીવનનિર્વાહમાં ઉપાધિ ન આવે, આત્મોન્નતિમાં મન વચન અને કર્મની નિર્લેપનામાં જરાએ બાધ ન આવે, એવી રીતના વ્યવહારને જ શુદ્ધ અપ્રતિબંધક વ્યવહાર ગણવો જોઈએ. આપણું ઘણુંએક ભાઈ બહેને આ વિષયમાં એવા અનુમાન ઉપર દેરાય છે કે ઉપરોકત વ્યવહાર ફકત સાધુઓથી જ સાધી શકાય તેમ છે. પરંતુ વસ્તુતઃ તેમ નથી. એ વ્યવહાર સામાન્ય જૈન સમાજને માટે છે, સાધુ પુરૂષોને વ્યવહાર તો એથી પણ ઉચ્ચતર પ્રકારનો છે, જે વિષય પર આ પ્રસંગે વધુ કહેવાની જરૂર દેખાતી નથી. વળી કૌટુમ્બિક વ્યવહાર પણ પરસ્પરને હાયક, મમતા પૂર્ણ અને વાત્સલ્ય પ્રેરિત હેવો જોઈએ. પિતાના ભ્રાતભગિનીઓમાં એકમેક તરફ પ્રેમ, પૂજ્ય વડીલો તરફ વિનીતભાવ, દયાવૃત્તિ, સહનશીલતા, એ કૌટુમ્બિક વ્યવહારમાં આવશ્યક સદ્દગુણો છે. કલેશ, ઇર્ષા, દેશ, એ વિગેરે મનુષ્ય માત્રને ત્યાં જ છે. પરંતુ જૈન બંધુને તે તે અવશ્ય વર્જવા યોગ્ય છે. પરસ્પરમાં બંધુપ્રેમ, આદરસત્કાર, વાણી માધુર્ય, નિકલક પ્રતિષ્ઠા એ સર્વ સમાજ સેવામાં મહત્વની યોગ્યતા પ્રાપ્ત કરાવે છે. રાજકીય વ્યવહારે પણ તેટલાજ સ્વચ્છ, પવિત્ર અને ઉચ્ચ અભિલાષાવાળા હોવા ઉપરાંત ગ્ય પ્રમાણમાં સ્વાર્થ રહિત હોય તો પ્રતિષ્ઠામાં અધિક અંશે વધારો કરે છે. આ પ્રમાણે જેની તરીકે જેનને શોભે તે સર્વ રીતનો વ્યવહાર આપણા સમાજમાં સંતોષકારક પ્રમાણમાં
