Jain Shwetambar Conference Herald 1918 Book 14

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference

Page 110

જૈન શ્વેતાંબર કોન્ટ્રેસ હેરલ્ડ,
—હિંદની ભવિષ્યની મહત્તાને આધાર તેના લેાકગણુની સત્ય કેળવણી પર છે; ( કેટલે અંશે કેળવણી સત્ય–સારી થઇ શકે તે શેનાપર આધાર રાખે છે ? તે જણાવે છે કે ) વમાનમાં જેએમાં આદભૂત અને આત્મભાગી બનવાની આગ ચાખ્ખી અને સદા જવલંત સળગતી રહે છે તેઓને ઉત્તેજી અને સહાય આપી હિંદની ધાર્મિક દૃષ્ટિના ઉચ્ચ શિખર પર કાર્ય કરી રહડવાની સર્વ વ્યાપી જરૂરને જેટલે અંશે હિંદના લેાકગણુથી સત્કારી શકાય તેટલા અંશે હિંદની કેળવણી સારી થવાને આધાર છે. કેળવણી આપે, આપે। એવી માગણી જખરી થાય છે, કારણ કે કળવણીની તાત્કાલિક ઉપયોગિતા છે; કેળવણી કેમ વધુ પૂરી પાડી શકાય એ વાતની મેટી ઈચ્છા થાય છે, અને પ્રમાણમાં ક્યારે વિશેષ પૂરી પાડી શકાશે કે જ્યારે જેમની પાસે સહાય આપવાનાં સાધને છે તે ઉદારતામાં મહાન બનશે ત્યારે.
પ્રસ્તાવઃ
૧૨
દેશની પ્રગતિના આધાર જો કે રાજદ્વારી દેશેાન્નતિ પર છે એ સાચું, પણ જ્યાં સુધી લેાકના જૂદા જૂદા સમૂહેામાં વ્યાવહારિક તેમજ ધાર્મિક જ્ઞાનના પ્રસાર છૂટથી ઘણા અહેાળા પ્રમાણમાં થાય નહિ ત્યાં સુધી તે પ્રગતિ વાસ્તવિક ન ગણાય અને તેથી તે ચિરંજીવી પણ ન થઇ શકે.
કેળવણીને પ્રશ્ન લેાકેાએ શામાટે ઉપાડી લેશે ? લેાકને કેળવણી આપવી એ રજાને ધર્મ છે. સરકારના રાજ્યવહિવટમાં પડેલી એ વાત સ્વીકારાયેલી છે, તેા પછી કેળવણીના પ્રસારની જવાબદારી પ્રજાએ શામાટે ધરવી ? અને તેની ઉદારતાને અપીલ શામાટે કરવી ? આના જવાબમાં કહેવાનું કે:-(૧) સાર્વત્રિક પ્રાથમિક કેળવણી~મત અને ક્રૂરજીઅ હાવી એ સુધરેલા રાજ્યનું વિશિષ્ટ લક્ષણ ગણાયું છે, ત્યારે આ દેશમાં સ્વર્ગસ્થ મહા ગાખલે આદિએ તેમ થવા માટે અનેક પ્રયાસે સરકારને સમજાવવા રૂપે કર્યા છતાં અને તે સબંધીની જરૂરીઆત સ્વીકારાયા છતાં તેનાં દર્શને થયાં નથી, એટલુંજ નહિ પણ કેળવણી–કર દ્વારા તેના માટેના ખર્ચને ભાર ઉપાડી લેવાની લેાકેચ્છા જાહેર થયા છતાં પણ કેટલાક સત્તાધારીઓ તેમાં ઘણા વાંધા સાંધા જણાવી તેની આડે આવતા જણાયા છે. આ લખ્યા પછી મુંબઇ ધારાસભામાં પ્રાથમિક કેળવણી મફત અને ફરજીયાત આપવાના ધારા પસાર થયા છે એ આનંદદાયક બીના તેાંધી રાખવા ચેાગ્ય છે, ( ૨ ) મા ધ્યમિક ( Secondary ) કેળવણીના બહેાળા પ્રસારમાં પણ આવા અનેક અંતરાયા આવેલા છે. દેશી ભાષાઢારા વિજ્ઞાન, ગણિત, ઇતિહાસ, ભૂગાળ આદિ વિષયા શિખવ વાની, માકસર-વય અને શક્તિઓને એજે તેવી રીતે કેળવણી આપવાન, અને ખાસ કરીને વિદ્યાર્થીઓમાં દેશનુ પ્રાચીન અવાચીન ગારવ ખીલે અને તેમની ધ બુદ્ધિ જાગૃત રહે એવા વિષયા ભણાવવાની માગણીઓને યાગ્ય સત્કાર સરકારી કેળવણી ખાતા તરથી થયેલા કે થતા જણાયા નથી. વિશેષમાં વિદ્યાર્થીઓની વધતી જતી સંખ્યાને અભ્યાસની અનુકૂળતા આપવા શાળાઓને વધુ પ્રમાણમાં કાઢવાની વાત તે દૂર રહી, પણ ઉલટુ ીની રક્રમ મેટી કરી તથા અભ્યાસકેાની સંખ્યા પરીક્ષાના પરિણામને ઘટાડી ભર્યાદિત કરીને માધ્યમિક તેમજ ઉચ્ચ કેળવણીના વિસ્તાર ઉપર અંકુશ મૂકેલા જણાય છે (૩) વળી લેાકની ખેતીવાડીની કેળવણી તથા ઉદ્યોગ હુન્નરની શિક્ષણની માંગણી પણ સત્કારાઈ નથી.