Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1918 Book 14
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
અથ શ્રી ઘઘાણ તીથ તેત્ર.
૧૮૧ મુ પ્રતિષ્ઠિત કરી એવું તે પ્રતિમા પાછળ લખેલી લિપિ વિચાર પૂર્વક વાંચ્યા પછી જણાય છે.
બીજી પ્રતિમા–મૂલ નાયક પાર્શ્વનાથની શ્વેત એટલે સફેદ સોનાની બનાવેલી છે એ આશ્ચર્યની વાત જાણું. એ અજુન પાસ અનપુરીના શણગાર રૂપ છે. ચંદ્રગુપ્ત રાજા કે જેને ચાણયે રાજ્ય અપાવ્યું તેણે આ બિંબ ભરાવ્યું અને મહાવીર સંવતથી એક સીતેર વર્ષે ચોદપૂર્વધર અને શ્રત કેવલી એવા ભદ્રબાહ થયા તેણે આની પ્રતિષ્ઠા કરી હતી.
આ તીર્થની ઉત્પત્તિ થઈ સં. ૧૬૬૨ માં એટલે આ પ્રતિમાઓ અજબ રીતે મળી આવી એટલે ધંધાણી-અજુન પુરી નામના મારવાડના ગામમાં નવું તીર્થ થયું અને ગામે ગામના સંધ ત્યાં આવવા લાગ્યા. અને મહાવીરના વારાની એટલે લગભગ તે સમયની અતિપ્રાચીન પ્રતિમાના દર્શન કરવા સો કોઈ ઉલટે એ સ્વાભાવિક છે. સં. ૧૬૬૨ ના મહા મહિનામાં આ લખનાર એટલે કવિ સમય સુંદર ગણુએ પણ જાત્રા કરી. (ઉત્પત્તિ જેઠમાં થઈને જાત્રા મહા મહિનામાં કરી એમાં વિરોધ નથી કારણ કે આ સંવત મારવાડી-ચૈત્રાદિ ગણવાને છે.)
ઉપરોક્ત ધંધાણું-અજુનપુરી ક્યાં હાલ આવેલ છે તે સંબંધી તપાસ કરતાં શિરેહી રાજ્યમાં ધાંધપુર નામનું ગામ છે તે આ ઘંઘાણી (ધંધાણું) હોય એ સંભવિત છે. ધાંધપુર સંબંધમાં ર. ઓઝા પિતાના શિરેહીકા ઇતિહાસમાં પૂ. પર-પ૩ નીચેનો ઉલ્લેખ કરે છેઃ
બધાંધપુર –હણથી લગભગ બે મૈલ દક્ષિણ-પશ્ચિમમાં ધોધપુર ગામ છે. આ ગામનું નામ શિલા લેખમાં ધંધુપુર એ મળે છે, કે જેથી અનુમાન થાય છે કે પરમાર રાજા ધુંધુકે પિતાના નામથી આને વસાવ્યું હોય અહીં ૧૨ મી અને ૧૭ મી સદીના કેટલાક લેખ પડેલા મળ્યા છે, પરંતુ તે એટલા બધા બગડી ગયા છે કે હાલ તે સ્પષ્ટતાથી વાંચી શકાતા નથી, એક સ્મારક પત્થર પર હાથમાં ભાલું ધારણ કરી ઘોડાપર 'બેસેલા પુરૂષની મૂર્તિની નીચે ત્રણ લીટીનો એક લેખ છે તેમાં વિ. સં. ૧૩૪૭ (ઈ. સ. ૧૨૮૦ ) પરમાર પાતલસી સુત અજુન લખેલ છે. “પાતલસી” પ્રતાપસિંહનું અપભ્રંશ હેવાથી એવું અનુમાન થાય છે કે આ લેખને અર્જુન તે પરમાર રાજા પ્રતાપસિંહ કે જેના સમયને પાટનારાયણને લેખ સં. ૧૩૪૩ (ઈ. સ. ૧૨૮૬ ) ને છે તેને પુત્ર છે અને તે કોઈ લડાઈમાં માર્યો ગયો હશે. લેખો પરથી જણાય છે કે દેવડાઓ જાલોરની તરફને મુલક દબાવતાં જતા હતા અને આબુની પશ્ચિમના કેટલાક ઇલાકા તેઓએ આ સમયમાં પહેલેથી પિતાના અધિકારમાં લાવી મૂક્યા હતા. આથી અર્જુન દેવડાઓની સાથે લડી માર્યો ગયો હોય તે આશ્ચર્ય નથી.”
ઉપર પ્રમાણે અને સંબંધમાં અનુમાન દોરેલું છે પણ આ કાવ્યમાંનું અનપુરી એ નામ ઉક્ત અર્જુન પરમાર પરથી પડેલું હોય અને તે ગામ તેણેજ વસાવ્યું હોય છે. અનુમાન પણ આપણે દેરી શકીએ છીએ.
પ્રાણી કરતાં ધંધાણી એ નામ ઉપરની હકીકતથી વધારે યોગ્ય લાગે છે. આ ગામમાં જઈ ત્યાં દૂધેલા નામનું તળાવ છે કે નહિ, અને આ તીર્થની ઉત્પત્તિ થઈ કે નહિ, ઉક્ત વાતમાઓ છે કે નહિ તે સર્વ બાબતને નિશ્ચય કરવાની જરૂર રહે છે અને
