Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1918 Book 14
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
૧૮
'
રેન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ હેલ્ડ.
નથુરામ પ્રેમીના વિદ~ત્નમાલામાં આવેલા હિંદી ચરિતમાંથી અનુવાદ કરી આપી છે, પરંતુ સાથે સરલ સંસ્કૃતમાં પાર્શ્વનાથચરિત કાવ્યને ટુંકસાર આપ્યો હત તે ગ્રંથની ઉપયોગિતામાં વધારે થાત.
કાવ્ય કઠિન છે અને ગિર્વાણ સંસ્કૃત ગિરામાં શબ્દને પ્રભાવ કેટલો બધે છે તે કર્તાએ પિતાની ભાષાપ્રભુત્વથી બતાવી આપ્યું છે. કર્તાએ ચોખું જણાવ્યું છે કે જિનસેનના (હરિવંશ પુરાણ નામના ગ્રંથમાં શલાકા પુરૂષોનાં ચરિત્રો આવ્યાં છે, તે પછી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ તીર્થંકર હેઈ એક શલાકા પુરૂષ છે તેથી તેમનું પણ ચરિત્ર તેમાં આવ્યું હોવું જોઈએ) તે શા માટે આ કાવ્ય કર્તાએ તેમના ચરિત માટે રચ્યું. તે તેના સંબંધમાં કવિ કહે છે કે –
अपि प्रहास्ये मांये में श्रेयस्कारितया प्रभोः । कवेयं चरितं तावदर्थी दोषं न पश्यति ॥ जडाशयो दयमपि भव्यं तवचनं भवेत् । यजिनाभिमुखं पद्ममभ्यर्क न तु शोभते ॥ अल्पसारापि मालेव स्फुरन्नायकसदगुणा ।
कंठभूषणतां याति कवीनां काव्यपद्धतिः॥ મારી બુદ્ધિની) મંદતા એટલી બધી હાસ્યકારક છે તો પણ કલ્યાણની ઈચ્છાથી પ્રભુનું ચરિત કહું છું કારણ કે ગરજી (પિતા) દેષ જેતે નથી. જડાશય એટલે મૂખ પાસેથી નીકળેલું ભવ્ય વચન સર્વને અભિમુખ હોય તે શોભે છે જેવી રીતે જળાશયમાંથી ઉત્પન્ન થયેલું–શીતગુણવાળા જલમાંથી જન્મેલું પદ્મ અર્ક એટલે ઉષ્ણ ગુણવાળા સૂર્યને અભિમુખ થયેલું હોય તે શું શોભિતું નથી ? અલ્પ સાર એટલે ગંધવાળી માળા તેની અંદર પ્રકાશવાળા મણિના સાચા ગુણ હોય તે કંઠને ભૂષણરૂપ બને છે તેવી રીતે અલ્પ સારવાળી કવિની કાવ્યપદ્ધતિ પણ તેની અંદરના પ્રકાશવંતા નાયકના સગુણે હેય-વર્ણવ્યા હેય તે તેપણ કંઠને શોભાવે છે.
આ કવિ ઉપરોક્ત જિનસેનને જણાવી તેની સ્તુતિ કરે છે તે ઉપરાંત યુદ્ધપિચ્છ (ઉમાસ્વાતિ શિષ્ય), દેવાગમ સ્તોત્ર (તસ્વાર્થ સૂત્ર મહાભાષ્યના મંગલાચરણરૂપ આસમીમાંસા નામના તેત્રના રચનાર) શબ્દ સિદ્ધિવાળા અને રત્નકરંડક શ્રાવકાચારના કર્તા સમંતભદ્રાચાર્ય, બોદ્ધોને જીતનાર તકવાદી અકલંક, દિનાગ નામે પ્રખર તર્કવાદીને જી. તનાર વાદિસિંહ, સંમતિ (તર્ક)ના કરનાર અને તેના પર વિવૃતિ રચનાર શ્વેતાંબરીય સિદ્ધ સેને દિવાકર) છવસિદ્ધિ અને નાની તથા મેટી સર્વસિદ્ધિ એ ત્રણ ગ્રંથના કર્તા અનંતકીર્તિ, મહા શબ્દશાસ્ત્રી–વૈયાકરણી પાલ્યકીર્તિ (જૈન શાકટાયન) દિસંધાન કાવ્યકરનાર ધનંજય, શુન્યવાદી બૌદ્ધાને અગ્નિરૂપ પ્રમેયરત્નમાલાના કર્તા–અનંતવીર્ય, કવાર્તિકાલંકારના કર્તા વિદ, અને ચંદ્રપ્રભચરિત કાવ્યના કર્તા વીરગંદીની સ્તુતિ કરે છે. આ પરથી એ સિદ્ધ થાય છે કે આ સર્વ મહાપુરૂષો આ ગ્રંથના રચનાર વાદિરાન્સરિ પૂર્વે થયા-પાછળતો નહિ જ. આ પછી કવિ અહેતુકપિત દુર્જનનાં વખાણ કરે છે.
