Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1918 Book 14
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
અણહિલવાડ પર ચઢાઈ કરી (ગૂજરાતના સોલંકી રાજા મૂળરાજ બીજાના વખતમાં) તે વખતે આબુની નીચે મોટી લડાઈ થઈ હતી, જેમાં આ ધારાવર્ષ, ગુજરાતની સેનાના બે મુખ્ય સેનાપતિઓમાંનો એક હતો.
આ લડાઈમાં ગુજરાતની ફેજની હાર થઈ, પણ સં. ૧૨૩૫ માં આ જગ્યાએ જે લડાઈ થઈ તેમાં શહાબુદિન ઘોરી ઘાયલ થયો અને તેથી હાર પામી તેને પાછા જવું પડ્યું હતું. આ લડાઈમાં પણ ધારાવર્ષ લડ્યો હતે. આના રાજ્ય સમયના ૧૪ શિલા લેખ અગર એક તામ્રપત્ર મળેલ છે તેમાં સૌથી પહેલે લેખ સં. ૧૨૨૦ ને અને છેલ્લો સં. ૧૨૭૬ ને મળે છે. આથી ઓછામાં ઓછો તેને રાજ્યકાલ ૫૬ વર્ષ થાય છે. (સિહીને ઇતિહાસ). "
આ ધારા વર્ષને લઘુ ભાઈ પ્રચ્છાદન બહાદુર અને વિદ્વાન હતા. તેની વિદ્વત્તાની થોડી ઘણી પ્રશંસા પ્રસિદ્ધ કવિ સંમેશ્વરે પિતાની રચેલી “કીર્તિકોમુદી, (અને સુરત્સવ) નામના પુસ્તકમાં અને વસ્તુપાલે બનાવેલા આબુપરના મંદિરની પ્રશસ્તિમાં કરી છે. આ બધાના ઉલ્લેખ સંશોધક મહાશયે પિતાની વિદ્વત્તા ભરેલી પ્રસ્તાવનામાં આપેલ છે; આ પુસ્તક પ્રવ્હાદનની લેખિનીનું ઉજ્વલ રત્ન છે. તે એક વ્યાગ છે. સંસ્કૃતમાં નાટય (નાટક નાં મુખ્ય ૦' પ્રકાર માનેલા છે તેમને એક “ વ્યાયેગ” છે. વ્યાગ કઈ પ્રસિદ્ધ ઘટનાને પ્રદર્શક હોય છે અને તેમાં યુદ્ધને પ્રસંગ આવશ્યક છે, પરંતુ તે સ્ત્રીના નિમિત્તને ન હોવો જોઈએ. તેમાં એક અંક, ધીરાદાત વીરપુરૂષ નાયક, પાત્રામાં પુરૂષ અધિક અને સ્ત્રિ ઓછી અને મુખ્ય રસ રૌદ્ર તથા વીર હોય છે. આ સર્વ લક્ષણે આ બાયોગમાં રહ્યાં છે. એક અંક છે, નાયક વીર પુરૂષ અર્જુન છે. પાત્રમાં સ્ત્રીપાત્ર માત્ર બે ઉત્તરા અને કાપદી છે, જ્યારે ૧૩ પુરૂષ પાત્ર છે. મુખ્ય રસ વીર છે. વસ્તુ મહાભારતના વિરાટ પર્વને ગોગ્રહણ પર્વમાંથી લીધેલું છે. અર્જુન પિતાના બંધુઓ સહિત એક વર્ષ ગુપ્ત રહેવાની સરત પાળવા વિરા નગરમાં ગુપ્ત વેષે ચાકરી રહ્યા છે અને તે નગરની ઘેઓ (ગાયો) લઈ જવાનો પ્રયત્ન કરો તરફથી કરવામાં આવે છે ત્યારે તે કૌરવ સેનાને હરાવી અર્જુન મૈને પાછી વાળે છે. આમાં અર્જુને કરેલાં પરાક્રમનું વર્ણન આ વ્યાયેગમાં છે. પાટણ જૈન ભંડારમાંથી મળેલ પ્રતમાંથી આ પુસ્તક પ્રકટ થયું છે. રા. દલાલે પ્રસ્તાવનામાં બતાવેલી વિદ્વત્તા અને ઈતિહાસ રસિકતા માટે તેમજ તેમના સ• શોધન પુણ્ય માટે સા કોઈ વિદ્વાન્ પિતાને ઉચો અભિપ્રાય જાહેર કરશે એ નિઃશંક છે.
છેવટે શ્રીમંત ગાયકવાડ સરકારને આવા વિરલ અને પ્રાચીન ગ્રંથો પ્રકટ કરાવવા માટે ધન્યવાદ આપીએ છીએ.
gશ્વનાથ ઋરિતમ્--માણિકચંદ દિગંબર જૈન ગ્રંથમાલા-૪, પૃ. ૧૮૮૧૮ સં. શાસ્ત્રી મનહરલાલ મૂલ્ય રૂ. અર્ધ ) શક ૮૪(સં. ૧૦૮૩ માં વાદરાજ સૂરિએ સં. પદ્યમાં આ ગ્રંથ બાર સર્ગમાં રચ્યો છે. દરેક સર્ગનાં નામ આપેલ છે. જેમકે અરવિંદ મહારાજ સંગ્રામ વિજય, સ્વયંપ્રભા ગમન, વજષ સ્વર્ગગમન, વજનાભ સાવર્તિ પ્રાદુર્ભાવ, વજ. નાભ ચક્રવર્તિ ચક્ર પાદુર્ભાવ, વજનાભ ચક્રવર્તિ પ્રબોધ, વજાભ ચહમીિ વિજ્ય બાવન, આનંદ રાજ્યાભિનંદન, દિવી પરિચરણ, કુમાર પરિત વ્યવર્ણન, કેવલજ્ઞાન પ્રાદુર્ભાવ, અને ભગવાનિર્વાણ ગમન. પ્રારંભમાં કર્તાસંબંધે મળતી હકીકત સંસ્કૃતમાં સંશોધકે શ્રીયુત
