Jain Shwetambar Conference Herald 1918 Book 14

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference

Page 148

ક
૫૦.
જૈન શ્વેતાંબર કૅન્ફરન્સ હેરેલ્ડ.
the dim mists of antiquity, the vegy night of time, Iainism is one, complete with its lofty philosophy, sublime moral code and highly-evolved rituals.
–ભારતના પ્રાચીન ધર્મો કે જેનું મૂળ પુરાણુતાની ઝાંખી ઝાકળમાં અગોચર થયું છે તેમાં–સમયના રાત્રિ ભાગમાં જૈન ધર્મ એક એવો ધર્મ છે કે જેના ઉચ્ચ તત્વજ્ઞાન, ઉદાર નીતિની સંહિતા, અને ઉન્નત માર્ગ પર ક્રમે લઈ જવાયેલા ક્રિયાચારથી પૂર્ણ છે.
આમાં પહેલાં જીવાજીવનું સ્વરૂપ સમજાવનાર તત્વજ્ઞાન, પછી અહંત યા તીર્થંકરનું સ્વરૂપ, જૈન સાધુને આદર્શ, અને જૈન ગૃહસ્થને આદર્શ—એમ ચાર ભાગમાં વહેચણી છે. દરેકમાં વિવેચનની શ્રેણી કરતાં સંખ્યા ગણવવાની શ્રેણી પર કાર્ય લેવાયું છે. તેથી હવે પછી વિવેચન પર જઈ વિષયમાં રસ મૂકવામાં આવશે એમ બીજી આવૃત્તિમાં ઈચ્છીશું. આ પ્રયાસને અમે અભિનંદીએ છીએ.
ગ૭મત પ્રબંધ અને સંધપ્રગતિ અને જેન ગીતા–સેળ પેજ પૃ. ૪૮+ પ૨૬+૩૫ ને. મૂલ્ય એક રૂ. ૯૦ શ્રી બુદ્ધિસાગર સૂરિ. પ્ર. અધ્યાત્મજ્ઞાન પ્રસારક મંડળ, ચંપાગલી. મુંબઈ. ભાવનગર આનંદ પ્રેસ) આમાં ત્રણનો સમાવેશ છે. ગચ્છમત પ્રબંધ ૩૪૫ પૃષ્ઠને છે તેમાં જૂદા જૂદા ગચ્છના સંબંધમાં જે મળી આવ્યું છે તે પોતાની શૈલીમાં મુનિશ્રીએ મૂક્યું છે અને તેથી ઇતિહાસ માટે એક સાધન પૂરું પાડયું છે. તે માટે તેમને આપણે ઉપકાર માનીશું, દરેક ગચ્છના સંબંધમાં જે જે મળી આવે છે તે સઘળુ એકજ સ્થળે એકઠું કરીને પ્રમાણપૂર્વક આપવું જોઈએ, જ્યાંથી વળી આવે ત્યાંથી તેનું પ્રમાણ કુટનેટમાં આપવાથી ગ્રંથ પ્રમાણભૂત બને છે. મૂળ પટ્ટાવલિઓ જે મૂળસ્વરૂપમાં નહિ તો તેના શબ્દશઃ ભાષાતર રૂપે આપવાથી અને બને તે તેના પર સંશોધક દષ્ટિએ વિચાર કરી તેના સત્યની તુલના કરવાથી ખરેખરૂં એતિહાસિક તત્વ પ્રાપ્ત થાય છે. એતિહાસિક લેખક તરીકેના ગુણે નામે ખલાબદ્ધતા, પ્રામાણિકતા, તુલનાત્મક દૃષ્ટિથી સમીકરણ, વસ્તુ કે - કીકતનું પૃથ્થકરણ કરી તેમાં રહેલા તત્ત્વને ખેંચવાનું કૌશલ વગેરે ઘણું વિરલમાં જોવામાં આવે છે તેનું કારણ અભ્યાસની ખામી, એકાગ્રતાની વિરલતા, અને પાશ્ચાત્ય વિદ્વાને કે શિર્વાત્ય પંડિત ઐતિહાસીક તત્ત્વ કેમ ખેંચે છે તે જોઈ તપાસી તેઓની શૈલીનું અનુકરણ કરવાની આવડતની અપ્રાપ્તિ છે.
આ પુસ્તકમાં થોડી ઘણી હકીકતો પણ એકઠી કરી મૂકવામાં આવી છે તેથી તે જૈન ઇતિહાસનું એક સાધન થયું છે. જૂના ચેપડા, પાનાં, વહીવંચા, પટ્ટાવલીઓ, તામ્રપત્ર, શિલાલેખ, પ્રશસ્તિઓ, યતિઓના પત્રો, વિજ્ઞપ્તિઓ, વગેરે સર્વ, વિહાર કરતાં કરતાં ભંકારમાંથી, શ્રાવકે પાસેથી, મંદિરમાંથી, યતિઓ પાસેથી મેળવવાની જાગૃત બુદ્ધિથી મળી આવે તેમ છે તે તે લખી એકઠી કરવાનો પ્રયત્ન સર્વ સાધુઓ પિતાના વિહારમાં કરશે, અને માસિક પત્રો દ્વારા પ્રકટ કરાવવા પ્રયાસ રાખશે તે ઘણી સામગ્રી ઇતિહાસને માટે મળી આવશે.
' બીજે વિષય સંઘ પ્રગતિ છે તેમાં મુનિઓએ શું શું કરવા યોગ્ય છે અને શુંશું વર્જવા યોગ્ય છે એ સંબંધમાં જે કહેલું છે તે સર્વ મુનિઓએ લક્ષમાં લેવા યોગ્ય છે. છેવટે જે ગીતાએ નામ રાખી ૨૫૩ સં. લેકમાં સામાન્ય બોધ આવ્યો છે,