Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1918 Book 14
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
૧૮
જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ હેરેલું, છેવટ વિજ્ય પ્રશસ્તિ કે જે હેમવિજ્યનગુરૂભ્રાતા વિદ્યાવિજયના શિષ્ય ગુણવિજયે સં. ૧૬૮૮ માં પૂર્ણ કરી. આ પરથી જણાય છે કે ૧૬૮૮ પહેલાં હેમવિજય સ્વર્ગવાસ પામ્યા.
કર્તા હેમવિજય આદિજિન, શાંતિ, પાર્શ્વ અને વીર, સરસ્વતી, ગુરૂ, કવિ, સતપુરપની સ્તુતિ કરે છે. તેમાં વિરપ્રભુ અને કવિ માટે કહે છે કે –
वायुनेव तराः पत्रं चकंपे कांचनाचलः ॥
વેનગુન સંge શ્રી બિડરવા . • जन्ति कवयः सर्वे सुरसार्थमहोदयाः
शिपाश्रया रसाधारा यदगीगंगेव तापहत् ॥ વાદિરાજસૂરિ પિતાના પાર્શ્વનાથ ચરિતમાં દુર્જનની સ્તુત કરે છે તે જ પ્રમાણે હેમ વિજય પણ સ્તુતિ નીચે પ્રમાણે કરે છે –
दुर्जनो वंदनीयोऽसौ यज्जिव्हाः काव्यदीपिका ।
विना पाषाणखंडं किं श्रीखंडमहिना भवेत् ॥ | દુર્જન વંદનીય છે. કારણ કે તેની જીભ કાવ્યને ઉદ્દીપન કરે છે. પથરના કટકા વગર શેરડીને મહિમા શું થાય? - કવિ પૂર્વ પાપ્રભુનાં ઘણું ચરિત્રે સ્વ પાપકાર અર્થે રચેલાં છે છતાં આ ચરિત્ર લખવાનું કારણ એ જણાવે છે કે “સ્વલ્પ બુદ્ધિવાળા મનુષ્યને ઉપકારી તેમજ વળી પિતાને સમ્યકત્વરૂપી માણેકની સમ્યક પ્રકારે પ્રાપ્તિ થવા સારૂ તાજેતેના કાનમાં અમૃતવર્ષાવનાર મેઘસમાન પાર્શ્વદેવનું ચરિત્ર હું યથા દષ્ટિ પ્રકાશું છું.”
આ કાવ્ય છે સર્ગમાં વહેંચ્યું છે. તે દરેક સર્ગમાં આવતી હકીકત પ્રસ્તાવનામાં સંશોધકે આપવા કૃપા કરી છે. આ અને વાદિરાજ આદિ દિગંબર આચાર્યોએ રચેલાં - પાર્શ્વનાથ ચરિતામાં વસ્તુભેદ શું છે તે સૂક્ષ્મતાથી તપાસી પ્રકાશ પાડવા વિદ્વાને પ્રેરાશે તે ઘણું જાણવા જેવું મળી શકશે. શ્વેતાંબરમાં આ સિવાય અનેક આચાર્યોએ પાર્શ્વનાથનાં ચરિત્ર રચ્યાં છે, જેમાં ઉપલબ્ધમાં પ્રાચીનતમ સંસ્કૃતમાં સં. ૧૧૩૮ માં પદ્મ પુદરે રચેલા છે ને પ્રાકૃતમાં સં. ૧૧૬૫ માં દેવભદ્ર રચેલ છે. પ્રકાશિની સંસ્થાઓ યા વ્યક્તિઓને અમારી એ ભલામણ છે કે જ્યાં સુધી પ્રાચીન મળી શકે ત્યાં સુધી અર્વાચીનને અડવું નહિ, કારણ કે મૂલ પ્રાચીનમાં જે હકીકતે આવે છે તે વિશેષ વિશ્વસનીય અને પ્રકાશ શ્નાર હોય છે,
આમાં સંશોધકે કઠિન અર્થની ટુંક ટિપ્પણિ આપી છે તે ઈચ્છવા યોગ્ય છે. પુક રસંશાધન વિશેષ સમતાપી થવું જોઈતું હતું એમ લાગે છે. કાવ્ય સારું અને પ્રતિભાવાળું છે.
પ્રમાણ નિર્ણય –માણિચંદ દિગંબર જૈનગ્રંથમાલા પુષ્પ ૧૦. સ. પં. ઇંદ્રલાલ, પૃ. ૮૦ ) વિ. સં. ૧૧ માં થઈ ગયેલા દિ. વાદિરાજ સૂરએ આ ગ્રંથ રચ્યો છે. તે સૂરિએ રચેલા જે ગ્રંથનાં નામ જણા હતા તેમ આ ગ્રંથનું નામ હતું નહિ, પણ ભાવે તે વાર્ષિક અને વિદ્વાન સૂરિને તર્ક ઉપને આ ગ્રંથ મળી આવ્યો છે તે પ્રકટ
