Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1918 Book 14
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
૧૪૨
જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ હેરે. ક ૧૮૪” આ જ્યાનંદસૂરિ બીજા કોઈ નહિ પણ સોમસુંદર સૂરિના પાંચ શિષ્ય-નામે મુનિસુંદર, જયચંદ્ર, ભુવનસુંદર, જિનસુંદર, અને જિનકીર્તિ પૈકી જયચંદ્ર સૂરિ, કે જેને વિષે રત્નશેખરસૂરિ પિતાની શ્રાવક પ્રતિક્રમણ સૂત્ર વૃત્તિમાં જણાવે છે કે –ત્રી કનિંદ્ર મુદ્રા નિરતંદ્રા સંયવા–એટલે કે જયચંદ્ર મુનીંદ્ર સંઘ કાર્યમાં તંદ્રા-આળસ રહિત હતા. આ કર્તાના સંબંધમાં વખત આવ્યે વિશેષ જણાવીશું. ચરિત્ર નાયક સ્થૂલભદ્ર વિખ્યાત છે, “કમે સરાધમે સૂરા” એ સિદ્ધાંતનુ જાજ્વલ્યમાન દષ્ટાંત સ્થૂલભદ્ર છે કે જેના શીલનું બળ નેમિનાથ પ્રભુના શીલ કરતાં ચડી જાય છે એમ હેમચંદ્રાચાર્ય કહે છે અને તે માટે જ નમો સ્થૂલિભદ્રાય એમ વારંવાર બેલાય છે. આ ચરિત્ર પ્રકટ કરવા માટે પ્રકાશિની સંસ્થાને ધન્યવાદ ઘટે છે.
ભુવનભાનુ કેવળી ચરિત્ર–ભાષાંતર પૃ. ૧૨૪. કિ. ૧૭ આના. આનંદ પ્રિ. પ્રેસ.) જૈન ધ. ક. સભાએ મૂળ સંસ્કૃત ગદ્ય શ્રી ઇંદ્રવંસ ગણિનું ૧૮૦૦ શ્લેક પ્રમાણ છે તેનું ભાષાંતર કરાવી બહાર પાડેલ છે, આ ચરિત્ર ઉપમિતિ ભવપ્રપંચ અને પ્રબંધ - ચિંતામણિમાં જે શૈલિ છે તે શૈલિએ તત્વ જ્ઞાનની દરેક બાબતને ઘટાવી ઘણું સુંદર લખાયેલ છે અને તેથી બેધક હેઈ મનનીય છે.
સૂરાવાહી–. જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર. મૂલ્ય ચાર આના પૃ. ૪૮૨ નિર્ણયસાગરે પ્રેસ.) આમાં ૫૧૧ ક સંસ્કૃતમાં છે અને તેમાં રહેલા સુભાષિતેના રચનાર પ્રસિદ્ધ હીરવિજય સૂરિના પદધર શિષ્ય વિજયસેન સૂરિ છે. રચા સં. ૧૬૪૭ છે. ડહાપણું અને જગતના વિવિધ અનુભવની વાનકી ચખાડનાર સુભાષિત છે–તેને સૂકા, સૂક્તિ પણ કહેવામાં આવે છે. સુક્તરૂપી મોતીનીહાર એ આ પુસ્તિકાનું નામ યથાર્થ છે. રાજા મુંજ અને ભોજના વખતમાં થઈ ગયેલા અમિતગતિ નામના દિગંબર આચાર્યને સુભાષિત સંદેહ નામનો ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ છે પણ વેતામ્બર સંપ્રદાયમાં સુભાષિતને સંગ્રહ સંસ્કૃતમાં રચી કઈ વિદ્વાન બહાર આવેલ નહોતે ત્યાં સત્તરમા સૈકામાં શ્વેતામ્બર તરફથી એટલે કે આ વિજયસેનસૂરિ અને બીજા હેમવિજયગણિ તરફથી આ અને સૂતરત્નાવલી એવા અનુક્રમે પુસ્તક રચાયા છે એ જાણું આનંદ થાય છે. અન્યદર્શનમાં થયેલા મહાસમર્થ કવિઓનાં સુભાષિતોને સંગ્રહ “સુભાષિતરત્ન ભાંડાગાર ” એ નામથી પ્રકટ થયે છે તે એટલે બધો લોકપ્રિય થયે છે કે તેની અનેક આવૃત્તિઓ થઈ છે.
હવે આ પુસ્તકનાં સૂકો લઈને તેમાંથી શું જાણવા યોગ્ય વસ્તુ મળી આવી છે તેનાં દષ્ટાંત માત્ર જોઈશું. સાહિત્યમાં દષ્ટાંતની શું ઉપયોગિતા છે તે સંબંધમાં કવિ કહે છે કે –
विनेन्दुनेव रजनी वाणी श्रवणहारिणी।
दृष्टांतेन विना स्वान्ते विस्मयं वितनोति न ॥४॥ સાક્ષર અને લેખ સંબંધી એ સુક્ત છે કે –
सिद्धिं सृजन्ति कार्याणां स्मितास्या एव साक्षराः । लेखा उन्मुन्द्रिता एव जायते कार्यकारिणः ॥७१॥
