Book Title: Jain Shwetambar Conference Herald 1918 Book 14
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
View full book text
________________
સ્વીકાર અને સમાચના.
૧૩૭
स्वीकार अने समालोचना.
મારી ચિં–પ્રાકૃત પાનાકારે. પાનાં ૧૦૪. નિર્ણસાગર પ્રેસ. ગ્રંથકાર-નેમિચંદસૂરિ. સંશોધક પ્રવર્તક મુનિશ્રી કાંતિવિજય શિષ્ય મુનિશ્રી ચતુરવિજય. પ્ર. જૈન આત્માનંદ સભા. ભાવનગર. જૈન આત્માનન્દ ગ્રંથ રત્નમાલા. (૮ મું રત્ન.) અત્યાર સુધીમાં હેમચંદ્ર સૂરિ મહાવીરચરિત્ર ત્રિષ્ટિ શલાકા પુરૂષ ચરિતના ૧૦ મા પર્વમાં સંસ્કૃતમાં પ્રસિદ્ધ થયું છે અને તેનું ભાષાંતર પણ પ્રકટ થયું છે. હેમચંદ્રનો સમય ઇ. સ. ૧૦૮૮– ૧૧૭૨ (સં. ૧૧૪૪–૧૨૨૮) છે, અને આ ગ્રંથના મૂલ ગ્રંથકાર નેમિચંદ્ર સૂરિએ સં. ૧૧૪૧ માં કર્ણરાજાના સમયમાં અણહિલવાડ પુરમાં દેહદિ કારિત ' વસતિમાં રહીને આ ચરિત રહ્યું છે એ પરથી આ ગ્રંથ હેમચંદ્રની રચના પૂર્વ છે એ નિર્વિવાદ છે. આથી એક પ્રાચીન ગ્રંથ પ્રગટ કરવાને માટે જૈન આમાનદ સભાને અને ખાસ કરી સંશોધક મુનિ મહાશયને અમે ધન્યવાદ આપીએ છીએ.
આ ગ્રંથકારે ચરિત્ર શેમાંથી લીધું છે તે જણાવેલું જણાતું નથી. જ્યાં જ્યાં ચરિત્રના અમુક વિશિષ્ટ ભાગને પ્રારંભ કરવા જાય છે ત્યારે હું સંક્ષેપે પ્રવચન કરું છું” એવા શબ્દો કહેવામાં આવે છે. સંક્ષેપે વિરદિનું ચરિત સાધિત કર્યું એ છેવટના ભાગમાં કરેલા કથનમાં પણ સંક્ષેપે” એ શબ્દો છે તે પરથી મેટું ચરિત હોવું જોઈએ એમ જણાય છે.
ગ્રંથકાર પિતાની ઓળખ પ્રશસ્તિમાં એ પ્રમાણે આપે છે કે -વડગચ્છમાં ઉતન સૂરિ થયા છે જેના ગચ્છમાં શ્રી પ્રદ્યુમ્નસૂરિ, શ્રી માનવસરિ અને સુપ્રસિદ્ધ દેવસરિ થયા. તે ઉધોતનસૂરિના શિષ્ય આભ્રદેવ ઉપાધ્યાય અને તેના શિષ્ય પિતે પોતાને પ્રાકૃત ગ્રંથ નામે તિલયસુંદરી રયણચૂકહની પ્રશસ્તિમાં જણાવે છે :–શ્રી દેવસૂરિ, તેના નેમિચંદ્રસૂરિ, તેના ઉઘોનસૂરિ, તેના યશોદેવસૂરિ, તેના પ્રધુમ્નસૂરિ, તેના માનદેવસૂરિ, તેના દેવસૂરિ, તેના ઉદ્યોતનસૂરિ, અને તેને અંબ (આમ્ર) દેવ ઉપાધ્યાય, અને તેના મુનિચંદ્ર અને દેવેંદ્રગણિ, આજ દેવેંદ્રગણી તે ઉક્ત નેમિચંદ્ર સુરિ, કારણ કે આપણા આ નેમિચંદ્રસૂરિકૃત આખ્યાનમણિ કોશ પર ટીકા કરનાર અગ્રદેવ સરિ દેવે આ કોશ બનાવ્યું એ ભાવાર્થની છેલી ગાથાપર પોતે ટીકા કરતાં કહે છે કે –
देवेंद्र इति साध्ववस्थायां निजनाम विशेषणं मध्ये विरचितमिति कृतिरियं सैद्धान्तिक शिरोमणि श्रीमन्नेमिचंद्र मुरेरिति आख्यान मणिकाशत्तिः समाप्ता.
એટલે કે દેવેંદ્ર એ સાધુ અવસ્થામાંનું વિશેષ નામ છે. તે અવસ્થામાં આ કૃતિ રચાઇ છે, આ કૃતિ તે સૈદ્ધાંતિક શિરોમણી નેમિચંદ્ર સૂરિની જાણવી.
આ ટીકાકાર આમ્રદેવસૂરિ તે જિનચંદ્ર સૂરિના બે શિષ્યો નામે આભદેવ અને ચદસરિ માંના પહેલા આભ્રદેવસૂરિ; અને તે નેમચંદ્રના ગુરૂ આશ્વદેવ ઉપાધ્યાયથી જ આ બૃહદ્ગછરૂપી સમુદ્રમાં પારિજાતરૂપ દેવસૂરિ, ધનંતરરૂપ અજિતસૂરિ, ઐરાવતરૂપ આનદસરિ, અશ્વરૂપ નેમિચંદ્રસૂરિ કે જે ,
