________________
' તા. ૨૬-૨-૧૯૮૮ શ્રી પંચ મંગલ મહામૃત સ્કંધ ઉપધાન તપ શા માટે?
- જ્યોતિર્વેદ મુનિરાજશ્રી અરૂણોદયસાગરજી મ. સા. ઉપધ મન શબ્દાર્થ –
છે. આવી ક્રિયાઓના આરાધકો માટે અજ્ઞાનતાથી ન બોલવાને પ-ઉપસર્ગ અને ધાધાતુ ઉપરથી ઉપધાન શબ્દ નિષ્પન્ન બોલ બોલાય, એ ખરેખર પોતાની જાતને કર્મોથી ભારે કરવા થયેલ છે. ઉપ એટલે પાસે અને ધા એટલે ધારણ કરવું. શાસ્ત્રોક્ત બરાબર છે. ખરેખર, એવું બોલનારાઓને ખાસ, જણાવવું જરૂરી વિધિ તપ આદિ કરવા પૂર્વક સદ્ગુરુઓ પાસેથી અર્થથી શ્રી છે કે, બોલતાં પહેલાં થોડા દિવસ આ ક્રિયા માં જોડાવ અને જિનપ્ર તિ અને સૂત્રથી શ્રી ગણધરરચિત સૂત્રને અર્થ સહિત કષ્ટસાધ્યતાને અનુભવ કરે, જેથી આપોઆપ તેમ બોલતાં તમે ગ્રહણ રવાં, એનું નામ ઉપધાન કહેવાય છે; અને, આ ઉપધાનના અટકી જશે. વહનનુ વિધાન શ્રાવક-શ્રાવિકા માટે છે.
ઉપધાન કરવાની જરૂર ગુરુ આને કહેવાય??
ભોગસુખના અને સંસારના ત્યાગી મુનિ મહારાજાઓને T સર્વ ગુણાતિ ઇતિ ગુરુ. એટલે કે તત્વને ઉપદેશે એનું ૫ણુ, સૂત્રસિદ્ધાંતના અભ્યાસની લાયકાત મેળવવા માટે, શ્રી નામ ! તત્વ એટલે વાસ્તવિક પદાર્થોનું સ્વરૂપ, શ્રી અરિહન્ત તીર્થકર ભગવતોએ અપ્રમાદશીલતા અને વૃતિનિગ્રહની આવભગવાનની આજ્ઞાના સુવિશિષ્ટ અને સર્વકાલીન આરાધના માટે શ્યકતા દર્શાવી યોગેહન કરવાનું ફરમાવેલ છેસૂત્રમાં આવતા સંસાર ત્યાગ કરી, પાંચ મહાવ્રતને ગ્રહણ કરી. ફક્ત એક ઉન્નત વિચારોને પિતામાં સ્થિર બનાવવા માટે આત્મા લાયક મોક્ષમાની આરાધનામાં તત્પર અને બીજા ભવ્યાત્માઓને પણ બને, આ કારણથી તે તે સૂત્રો માટે નિર્દિષ્ટ ગોહન કર્યા સંસાર મુક્ત બને એ હેતુથી શ્રી અરિહન્ત ભગવન્તોએ બાદ આવશ્યકાદિ સૂત્રોનું અધ્યયન કરવું જ ઈએ, એવી શ્રી બતાવેલ એક માત્ર મોક્ષમાર્ગને જ ઉપદેશક એવા સુસાધુઓ જિનેશ્વરદેવની આજ્ઞા છે. આ આજ્ઞાનું આરાધના કરવાના સદ્દગુરુ ટિમાં આવે છે. એ સદ્ગુરુ શ્રી જિનેશ્વરદેવોએ અભિલાષી મુનિએ યોગોઠહન કરે છે, એ પ્રમાણે પ્રભુના શ્રમણફરમાવે તેવામાં જ તત્વબુદ્ધિ પેદા કરવાને ઉપદેશ દેનારા પ્રધાન ચતુવિધ શ્રીસંધમાં અંગભૂત શ્રાવક-શ્રાવિકાઓ માટે હોય છે. શ્રી જિનેશ્વર દેવોની આજ્ઞાથી વિરુદ્ધ વચન, ઘર પણ દેવવન્દન, પ્રતિક્રમણ આદિ ક્રિયામાં આવતાં સૂત્રોના સંસાર મણનું અને અનંત દુઃખનું કારણ છે. એમ સદગુરુએ | ગ્રહણ માટે ઉપધાન તપ વહન કરવાનું અનંતજ્ઞાનીઓએ સમજ હોય છે. એવા સદ્દગુરૂઓ પાસેથી જ, વિધિના સેવન ફરમાવેલ છે. પૂર્વક, પ્રત્ર અને અર્થ દરેક શ્રાવકોએ ગ્રહણ કરવા જોઈએ.
સામાન્ય રીતે તેવી અનુકુળતા નહિ મળવાથી, સામાન્ય અજ્ઞાન :
અર્થજ્ઞાન સાથે સૂત્રો કંઠસ્થ કર્યા હોય તે છતાં પણ, જેમ કલાક અજ્ઞાન જેવો શ્રી ઉપધાન તપની મહત્તા અને તેની અનેક પ્રકારના મંત્રો શબ્દથી કંઠસ્થ કરવા છતાં તેને સિદ્ધ કષ્ટ-૨ વ્યતા જાણતા ન હોવાથી, શ્રી ઉપધાન તપના આરાધકે કરવાને માટે તેના ક૫ મુજબ તે તે મંત્ર સિદ્ધ કરવાની માટે આ છાજતા શબ્દો બોલે છે. એ એમની અજ્ઞાન દશા જ તપશ્ચર્યા કરવી પડે છે; અમુક સ્થિતિમાં, અમુક સ્થળે, અમુક છે. શ્રી ઉપધાન તપની આરાધના અપ્રમત્ત ભાવે કરવાની છે અને આસને બેસવું પડે છે, અમુક સંખ્યામા જાપ કરવો પડે છે દુન્વયી સઘળાએ વ્યવહારોના ત્યાગપૂર્વક કરવાની છે. સવાર- અને તે પ્રસંગે પ્રાપ્ત થતા ઉપદ્રવો-ઉપસર્ગો સદાન કરવા પડે છે, સાંજ તિક્રમણ, બે વાર પડિલેહણ અને ત્રણ ટાઈમ દેવવન્દન; ત્યારે તે મંત્ર સિદ્ધ થાય છે અને પછી યથાયોગ્ય રીતે તેને સે લેસનો કાઉસગ્ગ; સે ખમાસમણુ; ૨૦ બાંધી નવકારવાલી; ઉપયોગ કરી શકાય છે. તેમ, શ્રી નવકારાદિ મૂત્રોને યથાયોગ્ય અને ત માં એક દિવસ ઉપવાસ, એક દિવસ પુરિમુદ્ર નવી રીતે ઉપયોગ કરવાની લાયકાત પ્રાપ્ત કરવા માટે અમુક તપશ્ચર્યા અર્થાત ૮ કલાકે એક વાર ખાવાનું. આ સમય દરમ્યાનમાં કરવી, અમુક સ્થિતિમાં રહેવું, અમુક સંખ્યામાં તેને જાપ ત્રણ સો ખમાસમણું, ત્રણ સે લોગસ્સને કાઉસ્સગ્ગ, ૬૦ નવકાર- કરે, ઉપધાન વહન કરાવવાની રેગ્યતા ધરાવતા મુનિરાજ વાલી ચને પ્રત્યેક દિવસે પૌષધ સંબંધી વિધિ અને પ્રસંગે ગુર પાસે તે સૂત્રોની વિધિપૂર્વક વાચના લેવી, ઈ યાદિ જે ક્રિયા પાસેથી કાચનાઓ લેવાની. ઉપર્યુક્ત સઘળીએ ક્રિયાઓ શક્તિ કરવામાં આવે છે, તેને ઉપધાન કહેવામાં આવે છે, જેમ ઉપધાન ગોપવ્યા વિના અમાદર હિતપણે સાધુપણાની તુલનારૂપ હોઈ શબ્દને “ઉપસમિપે, ધાન–એટલે ધારણ કરે, એટલે ગુરુમુખે આરાધની છે, જેનું આરાધન શ્રી જિનાજ્ઞાના આરાધન સ્વરૂપ શ્રી નવકારાદિ સૂત્રોને શાસ્ત્રોક્ત વિધિ મુજબ પ્રહણ કરવાં,’ –
ઉપધાન એટલે દેહ અને આત્માની અશુદ્ધિઓને નિર્મળ કરવાને અભુતપૂર્વ પ્રયોગ. આ પ્રયોગમાં આપને મળેલ સફળતાને અમારા લાખ લાખ અભિનંદન..વંદનામિલાવી
શેઠશ્રી કુટરમલજી સરેમલજી જૈન ૧૭૨, મોતીશા જૈન પાર્ક, કે. બીલ્ડીંગ, બ્લોક નં. ૩૦૧, ભાયખલા મુંબઈ– ૭
