________________
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ મૂળ બોલ :
(૩) દ્રવ્ય આધાર છે. ગુણો અને પર્યાયો આધેય છે. ભાવાર્થ -
દ્રવ્ય આધાર છે અને ગુણો તથા પર્યાયો આધેય છે. માટે આધારઆધેયભાવરૂપે દ્રવ્ય અને ગુણ-પર્યાયમાં ભિન્નતા છે. મૂળ બોલઃ
(૪) ગુણો અને પર્યાયો એકેક ઇન્દ્રિયગ્રાહ્યા પણ હોય છે. દ્રવ્ય બે ઇન્દ્રિયથી પણ ગ્રાહ્ય હોય છે. ભાવાર્થ :
ગુણો અને પર્યાયો એકેક ઇન્દ્રિયગ્રાહ્ય પણ હોય છે. જેમ પુદ્ગલનો રૂપ ગુણ ચક્ષુરિન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય છે, ગંધગુણ ધ્રાણેન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય છે, વગેરે. વળી, પર્યાયો=પુદ્ગલમાં પરિવર્તન થતા કાળા-નીલા-ધોળાવર્ણ આદિ પર્યાયો, ચક્ષુરિન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય થાય છે અને પુદ્ગલમાં પરિવર્તન થતા કટુ આદિ રસરૂપ પર્યાયો રસનેન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય થાય છે.
દ્રવ્ય બે ઇન્દ્રિયથી પણ ગ્રાહ્ય થાય છે. જેમ ઘટરૂપ દ્રવ્ય ચક્ષુરિન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય થાય છે. અહીં “બે ઇન્દ્રિયથી પણ” એમ કહેવાથી એ પ્રાપ્ત થાય છે કે ઘટ માત્ર ચક્ષુરિન્દ્રિયથી તો ગ્રાહ્ય થાય છે, પરંતુ ચક્ષુરિન્દ્રિયથી અને સ્પર્શેન્દ્રિયથી પણ ગ્રાહ્ય થાય છે. -
વળી, “ગુણ અને પર્યાય એકેક ઇન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય પણ છે” એમ કહેવાથી એ પ્રાપ્ત થાય છે કે કેટલાક દ્રવ્યના ગુણો અને પર્યાયો ઇન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય નથી જ્યારે કેટલાક દ્રવ્યના ગુણો અને પર્યાયો એકેક ઇન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય પણ છે. મૂળ બોલ :
(૫) દ્રવ્યોના - જીવ વગેરે, અને ગુણોના – જ્ઞાન વગેરે, પર્યાયોનાં દેવાદિ નામો છે.
