Dravya Gun Paryay Rasna Chuta Bol

Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 97

દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ મૂળ બોલ :
(૧૨) ચેતનવ સ્વભાવ - અસભૂત વ્યવહારનયથી કર્મોનો, (ચેતનવ સ્વભાવ છે) ચેતન સ્વભાવી આત્માનો ચેતનવ સ્વભાવ પરમભાવગ્રાહક નથી. ભાવાર્થ -
અસદ્ભુત વ્યવહારનયથી કર્મોમાં ચેતનત્વ સ્વભાવ છે=જીવની સાથે એકમેક ભાવને પામેલાં કર્મોમાં ચેતનત્વ સ્વભાવ છે; કેમ કે અસદ્ભુત વ્યવહારનય આત્માનો અને કર્મનો અભેદ કરીને કર્મોના અસભૂત એવા ચેતનત્વભાવને પણ કર્મોના ભાવરૂપે સ્વીકારે છે.
વળી, ચેતનસ્વભાવી આત્મામાં પરમભાવગ્રાહકનય ચેતનત્વ સ્વભાવ સ્વીકારે છે; કેમ કે આત્માનું ચેતનપણું આત્માનો મુખ્ય ભાવ છે, તેથી તેને જોનારી દૃષ્ટિથી આત્મામાં ચેતનત્વ સ્વભાવની પ્રાપ્તિ છે. મૂળ બોલ -
(૧૩) અચેતનવ સ્વભાવ - અસદભૂત વ્યવહારનયથી જીવમાં અચેતનત છે અને પરમભાવગ્રાહક નયથી પગલાદિ અચેતન છે. ભાવાર્થ
અસદ્ભુત વ્યવહારનયથી જીવમાં અચેતનત્વ સ્માવ છે; કેમ કે વ્યવહારનય કર્મોરૂપ અને દેહરૂપ પુદ્ગલો સાથે આત્માનો અભેદ સ્વીકારે છે. તેથી આત્મા સાથે અભિન્ન એવાં કર્મોનો અને દેહનો અચેતનવ સ્વભાવ આત્મામાં છે. પરમભાવગ્રાહક નયથી પુદ્ગલાદિમાં અચેતનવ સ્વભાવ છે; કેમ કે ધર્માસ્તિકાયાદિ સર્વ અજીવદ્રવ્યોનો પરમભાવ અચેતનત્વ સ્વભાવ છે. તેને જોનારી દૃષ્ટિથી પુદ્ગલાદિનો અચેતનત્વ સ્વભાવ પ્રતીત થાય છે. મૂળ બોલ :
(૧૪) મૂર્તત્વ સ્વભાવ :- પરમભાવગ્રાહક નયથી અજીવની મૂર્તતા અને અસભૂત વ્યવહારનયથી જીવની મૂર્તતા.