________________
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રસના છૂટા બોલા
૯૩ (૨) સિદ્ધસ્થત્વ :- સિદ્ધમાં રહેલા કેવલીમાં સિદ્ધસ્થત્વ રહેલું છે. તે સિદ્ધસ્થત્વ પર્યાય પ્રત્યેક ક્ષણને આશ્રયીને વિચારવામાં આવે તો એકક્ષણવર્તી એવો સિદ્ધસ્થત્વ પર્યાય અર્થપર્યાય છે. મૂળ બોલ -
(૩) પુદગલ દ્રવ્ય ઉપર વ્યંજનપર્યાય અને અર્થપર્યાય - - (i) (૧) શુદ્ધ દ્રવ્યવ્યંજનપર્યાય - પરમાણુત્વ, (૨) અશુદ્ધ દ્રવ્યવ્યંજનપર્યાય - જ્યણુકારિત્વ. | (i) (૧) શુદ્ધ ગુણવ્યંજનપર્યાય - પરમાણુના ગુણો, (૨) અશુદ્ધ ગુણવ્યંજનપર્યાય - ત્યણુકાદિના ગુણો. ભાવાર્થ :
(૩) પુદ્ગલદ્રવ્ય ઉપર વ્યંજનપર્યાયનું યોજન બતાવે છે. જેમાં દ્રવ્યવ્યંજનપર્યાય અને ગુણવ્યંજનપર્યાય-એ બંનેને શુદ્ધ અને અશુદ્ધ-એમ બે વિભાગમાં યોજવામાં આવે છે. | (i) (૧) શુદ્ધ દ્રવ્યવ્યંજનપર્યાયઃ-પરમાણુત્વઃ- પુદ્ગલદ્રવ્યમાં જે પરમાણુત્વ છે તે અન્ય દ્રવ્યની સાથે સંશ્લેષ વગરનું શુદ્ધ દ્રવ્ય છે અને તે પરમાણુમાં રહેલો પરમાણુત્વ પર્યાય ત્રણ કાળને સ્પર્શે છે માટે વ્યંજનપર્યાય છે. અર્થાત્ પરમાણુ પૂર્વમાં કેટલોક કાળ પરમાણુરૂપે હતો, વર્તમાનમાં પરમાણુરૂપે છે અને ભવિષ્યમાં કેટલોક કાળ પરમાણુરૂપે રહેશે. તે પરમાણુમાં રહેલ પરમાણુત્વ પર્યાય ત્રણ કાળને સ્પર્શનાર હોવાથી વ્યંજનપર્યાય છે. પરમાણુ અન્ય દ્રવ્યની સાથે સંશ્લેષ વગરનો હોવાથી શુદ્ધ દ્રવ્યવ્યંજનપર્યાય છે.
(૨) અશુદ્ધ દ્રવ્યવ્યંજનપર્યાય - કચણુકારિત્વઃ- કચણુકાદિમાં યણુકાદિત પર્યાય છે, ચણકાદિ સ્કંધો સંશ્લેષવાળા છે તેથી અશુદ્ધ દ્રવ્ય છે. આ યણુકાદિ સ્કંધો વર્તમાનમાં છે, પૂર્વમાં પણ કેટલોક કાળ હતા અને ભવિષ્યમાં પણ કેટલોક કાળ રહેશે. તેથી ચણકાદિમાં રહેલું ચણુકારિત્વ ત્રિકાળવર્તી હોવાથી વ્યંજનપર્યાય છે.
