________________
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસના છૂટા બોલ
બોલઃ
(૨) પ્રમાણસપ્તભંગી :- વસ્તુના સર્વાંશી જ્ઞાન સાથે સંબંધ
ધરાવતી સપ્તભંગી.
ભાવાર્થ:
મૂળ
પ્રમાણસપ્તભંગી શું છે ? તે સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે
વસ્તુના સર્વાંશી જ્ઞાન સાથે સંબંધ ધરાવતી સપ્તભંગી પ્રમાણસપ્તભંગી છે. જેમ કોઈ વસ્તુમાં વર્તતા અનંત ધર્મોને સંગ્રહરૂપે ગ્રહણ કરીને તે ધર્મોનો યથાર્થ બોધ કરાવવા અર્થે સાત જિજ્ઞાસાના ઉદ્ભાવનપૂર્વક સાત ઉત્તરો અપાય છે તે પ્રમાણસપ્તભંગી છે.
મૂળ બોલ :
(N) પદાર્થના મુખ્ય અને ગૌણ તરીકે વિચારવા ધારેલા ધર્મોની વક્તવ્યતા અને અવક્તવ્યતાની એકીસાથે અને અનુક્રમે અર્પણા કરવાથી સપ્તભંગી ઉત્પન્ન થાય છે.
ભાવાર્થ:
પદાર્થના મુખ્ય અને ગૌણ તરીકે વિચારવા ધારેલા ધર્મોની વક્તવ્યતાની અને અવક્તવ્યતાની એકી સાથે અને અનુક્રમે અર્પણા કરવાથી સપ્તભંગી ઉત્પન્ન થાય છે. જેમ એક ધર્મને મુખ્ય કરીને ‘અસ્તિ’ એમ વિકલ્પ કરાય છે, તે ધર્મને ગૌણ કરીને અન્ય નયથી તેને ‘નાસ્તિ’ કહેવાય છે. તે બંને એકીસાથે અવક્તવ્ય છે તેથી અવક્તવ્યનો ભાંગો પ્રાપ્ત થાય છે અને ક્રમસર વક્તવ્ય છે તેથી અનુક્રમે અર્પણા કરવાથી અન્ય અન્ય ભાંગાઓની પ્રાપ્તિ થાય છે. મૂળ બોલ :
(O) સપ્તભંગીનાં પ્રસિદ્ધ બે દૃષ્ટાંતો :
સત્ સપ્તભંગી
(૧) સ્યાદ્ સત્
(૨) સ્યાદ્ અસત્
૧૫
ભેદ સપ્તભંગી
(૧) સ્યાદ્ ભિન્ન
(૨) સ્યાદ્ અભિન
