________________
પ૬
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રસના છૂટા બોલ બેઇન્દ્રિયથી માંડીને પંચેન્દ્રિય જીવો યાવત્ ચૌદમા અયોગી ગુણસ્થાનક સુધીના જીવો બાદર છે. સિદ્ધના જીવો રૂપ વગરના છે તેથી અરૂપી છે. આ રીતે સૂક્ષ્મ, બાદર, અરૂપી – એમ ત્રણ ભેદથી સર્વ જીવોના સમુદાયનો સંગ્રહ થાય છે. “અથવા”
સમ્યગ્દષ્ટિ, મિશ્રદષ્ટિ, મિથ્યાષ્ટિઃ - ચોથા ગુણસ્થાનકથી માંડીને ચૌદમા ગુણસ્થાનક સુધીના જીવો યાવતું સિદ્ધના જીવો સમ્યગ્દષ્ટિ છે. ત્રીજા ગુણસ્થાનકે રહેલા જીવો મિશ્રદષ્ટિવાળા છે. પહેલા અને બીજા ગુણસ્થાનકે રહેલા જીવો મિથ્યાદૃષ્ટિવાળા છે. આ રીતે સમ્યગ્દષ્ટિ, મિશ્રદૃષ્ટિ, મિથ્યાદૃષ્ટિ - એમ ત્રણ ભેદથી સર્વ જીવોના સમુદાયનો સંગ્રહ થાય છે. “અથવા
અવિરતિ, દેશવિરતિ, સર્વવિરતિ - પહેલા ગુણસ્થાનકથી માંડીને ચોથા ગુણસ્થાનક સુધી રહેલા જીવો અવિરતિવાળા છે. પાંચમા ગુણસ્થાનકે રહેલા જીવો દેશવિરતિવાળા છે. છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકથી માંડીને ચૌદમા ગુણસ્થાનકે રહેલા જીવો સર્વવિરતિવાળા છે. અહીં વિશેષ એ છે કે છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે રહેલા જીવો પાપથી સંપૂર્ણ વિરામવાળા હોવા છતાં પાપકર્મના વિરામના પરિણામનો અભ્યાસ કરી રહ્યા છે. પાપકર્મના વિરામનો પરિણામ બારમા ગુણસ્થાનકે નિષ્ઠાને પ્રાપ્ત કરે છે અને સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિથી યોગનિરોધકાળમાં નિષ્ઠાને પ્રાપ્ત કરે છે. સિદ્ધના જીવોને પાપની કોઈ પ્રવૃત્તિ નથી તેથી સર્વ પાપથી વિરતિ છે. આ રીતે અવિરતિ, દેશવિરતિ, સર્વવિરતિ - એમ ત્રણ ભેદથી સર્વ જીવોના સમુદાયનો સંગ્રહ થાય છે.
(IV) ૪ ભેદ પુંલ્લિંગ, સ્ત્રીલિંગ, નપુંસકલિંગ, અલિંગ:- પુરુષનું શરીર ધરાવતા જીવો પુંલ્લિંગવાળા છે. તેઓને બહુલતાએ પુરુષવેદનો ઉદય હોય છે અને વેદના ઉદય વગરના થાય તો પણ પુરુષનું શરીર ચૌદમાં ગુણસ્થાનક સુધી છે. આ જીવો પુંલ્લિંગ છે. સ્ત્રીનું શરીર ધરાવતા જીવો સ્ત્રીલિંગવાળા છે. તેઓને બહુલતાએ સ્ત્રીવેદનો ઉદય હોય છે અને વેદના ઉદય વગરની થયેલી સ્ત્રીઓ પણ સ્ત્રીના શરીરવાળી હોવાથી તે સર્વ જીવો સ્ત્રીલિંગ છે. એકેન્દ્રિયથી માંડીને ચઉરિન્દ્રિય સુધીના સર્વ જીવો નપુંસકલિંગવાળા છે અને નારકીના જીવો પણ નપુંસકલિંગવાળા છે. તિર્યંચના જીવોમાં ત્રણે લિંગની પ્રાપ્તિ થઈ
