________________
૩૬
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રસના છૂટા બોલ ભાવાર્થ :
નિગમનય, સંગ્રહનય, વ્યવહારનય અને ઋજુસૂત્રનય આ ચાર નવો સર્વનિક્ષેપગ્રાહી છે; કેમ કે આ ચારે નયો નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ આ ચારેય નિક્ષેપાને ગ્રહણ કરે છે. મૂળ બોલ :
ભાવનિક્ષેપગ્રાહી ઃ શબ્દ, સમભિરૂટ, એવંભૂત. ભાવાર્થ :- :
શબ્દનય, સમભિરૂઢનય અને એવંભૂતનય આ ત્રણ નય માત્ર ભાવનિક્ષેપગ્રાહી છે. તેથી ભાવશૂન્ય ધર્મની ક્રિયાને આ ત્રણ નવો ધર્મરૂપે સ્વીકારતા નથી, પરંતુ મોક્ષને અનુકૂળ ભાવને જ ધર્મરૂપે સ્વીકારે છે. વળી ભાવઘટને જ ઘટ કહે છે; પરંતુ નામઘટને, સ્થાપનાઘટને અને દ્રવ્યઘટને ઘટરૂપે સ્વીકારતા નથી. આથી જ ઘટના ચિત્રને પણ આ ત્રણ નયો “ઘટ' સ્વીકારતા નથી. ભાવઘટને ઘટરૂપે સ્વીકાર્યા પછી પણ શબ્દનય, સમભિરૂઢનય અને એવંભૂતનય ઉત્તર-ઉત્તરના સૂક્ષ્મભાવને ગ્રહણ કરનાર છે. આથી જ ઘટનક્રિયાવાળા ઘટને જ એવંભૂતનય “ઘટ' કહે છે, ઘટનક્રિયા વગરના ઘટને એવંભૂતનય “ઘટ' કહેતો નથી. મૂળ બોલ :
પાંચભાવગ્રાહી ઃ નૈગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર, ઋજુસૂત્ર. ભાવાર્થ -
નગમનય, સંગ્રહનય, વ્યવહારનય અને ઋજુસૂત્રનય આ ચાર નો ઔદયિક, પથમિક, ક્ષાયોપથમિક, ક્ષાયિક અને પારિણામિક એમ પાંચેય ભાવોને ગ્રહણ કરનાર છે. મૂળ બોલ -
એક ભાવગ્રાહી ઃ એવંભૂતનય.
