________________
જ હવે પૂર્વે આપણે જોઈ ગયા છીએ. પ્રતિયોગિતાનતિરિક્તવૃત્તિત્વરૂપ અવચ્છેદક - પણ લેવામાં પ્રમેયવદ્વિમાન, ધૂમા સ્થળે અવ્યાપ્તિ ઉભી હતી. આ અવ્યાપ્તિ દોષ છે
દ્ધિપૂર્વપક્ષે પ્રથમ પૂર્વપક્ષને આપી દીધો હતો. તે પછી દ્વિ.પૂર્વપક્ષનું ખંડન કરતાં જ આ પ્રતિયોગિતાવચ્છેદકાનતિરિક્તવૃત્તિત્વ રૂપ અવચ્છેદકત્વ સિદ્ધાન્તીએ કહ્યું હતું. પણ તે છે હજુ સુધી પ્રમેયવદ્વિમાન, ધૂમાત્ સ્થલીય અવ્યાપ્તિ દૂર કરી ન હતી તે હવે કરે છે. આ
સિદ્ધાતી કહે છે કે પ્રતિયોગિતામાં યત્સમ્બન્ધાવચ્છિન્ન યુદ્ધમવચ્છિન્ન છે ઉભયાભાવ લેવાનો છે ત્યાં યુદ્ધર્માવચ્છિન્નત્વ એટલે યુદ્ધર્મવ્યાપકધર્માવચ્છિન્નત્વ લેવું. Sછે હવે પ્રમેયવતિત્વ એ વહ્નિત્વનું વ્યાપક છે. માટે વહિત્નાવચ્છિશત્વાભાવ છે પર પ્રતિયોગિતામાં મળી જતાં ઉભયાભાવ પ્રાપ્ત થયો એટલે અવ્યાપ્તિ દોષ ન રહ્યો. આ છે જો અહીં “સ્વસમાનવૃત્તિકત્વ' ન કહે તો તો વદ્વિમાન, ધૂમાત માં અસંભવ દોષ છે આ જ આવી જાય. રસ અહીં લક્ષણઘટક તાણતાર્થોભયાભાવની પ્રતિયોગિતામાં વહ્નિત્વવ્યાપકતાર્યા- તાણભયત્નાવચ્છિન્નત્વ અને સંયોગસંબંધ અવચ્છિન્નત્વ ઉભય મળી જતાં, રે
કે ઉભયાભાવ ન મળતા અસંભવ દોષ જ આવી જાય. સ્વસમાનવૃત્તિકત્વ કહેવાથી જે Bર તાણતાભયત્વ એ વહ્નિત્વને વ્યાપક હોવા છતાં પણ વહ્નિત્વને સમાનવૃત્તિક ન જ છે હોથી દોષ રહેતો નથી. १२ जागदीशी : ननु धूमत्वमेकस्मिन्नेव धूमे पर्याप्तमित्यादि प्रतीतेः प्रत्येकवृत्ति-११
धर्मावच्छिन्नाधिकरणताकत्वावगाहितयैवोपपत्तौ धूमत्वादेः पर्याप्तिसम्बन्धे मानाभाव इति धूमवान् वढेरित्यादावतिव्याप्तिः, स्वपदेन धूमत्वस्य ग्रहीतुमशक्यत्वात्, एवं
सत्तात्वस्य विशिष्टसत्तात्वानतिरिक्तवृत्तितया सत्तादिसाध्यकजातिमत्त्वादिहेता४ वव्याप्तिश्चेत्यत आह वस्तुतस्त्विति।
પૂર્વપક્ષ : તમે પૂર્વે કહી ગયા છો કે વહ્નિત્વ, ધૂમત્વ એ બધાયની પર્યાપ્તિ 31 સ્વાતંત્ર્યણ વદ્વિ–ાવચ્છેદન કે ધૂમ–ાવચ્છેદન, વહ્નિ કે ધૂમાદિમાં રહે છે. અર્થાત્ આ સકળ ધૂમમાં ધૂમતની પર્યાપ્તિ, સકળ વઢિમાં વહ્નિત્વની પર્યાપ્તિ તમે કહી છે. અમે આ જ કહીશું કે ધૂમત્વ એ એકજ તધૂમમાં પર્યાપ્ત છે. એવી પ્રતીતિ થવાથી પ્રત્યેકવૃત્તિ છે Sી તધૂમત્વાવચ્છિત્રાધિકરણતાકત્વનું જ અવગાહન તઘૂમત્વમાં થઈ જાય છે. તો આવી જ { રીતે ઉપપત્તિ થઈ જવાથી ધૂમત્વાદિની સકળ ધૂમાદિમાં પર્યાપ્તિ માનવાની જરૂર નથી. તું પર હવે તેમ થતાં ઘૂમવાન, વ સ્થળે અતિવ્યાપ્તિ આવી જાય કેમકે સ્વમાનવૃત્તિક છે.
તારા
અવચ્છેદકત્વનિરુક્તિ • ૪૩
ટ
