________________
૬૪
प्रत्यर्थिसाक्षिणोऽपि असत्याः स्युस्तदा किं करोति मंत्री तदाह । । પ્રતિવાદિના સાક્ષીઓ પણ જૂઠા હોય ત્યારે મંત્રી શું કરે તે उहे छे :
साक्षिणो वादिनः सत्या असत्याः प्रतिवादिनः । इषु वेदा ग्नि' समिषं सव्ययं स्वं नृपोऽर्थिने ॥ ५८ ॥ दापयेदृणिना द्रव्यं साक्षिणस्ते पृथक् पृथक् । दंडनीयाः पुनर्नैवादेयाः स्युः साक्षिकर्मणि ।। ४९ ।।
વાદિના સાક્ષીઓ ખરા હોય અને પ્રતિવાદિના સાક્ષીઓ જૂઠું બોલ્યા હોય તો કરજદારના દેવાની રકમ પાંચ, ચાર અથવા ત્રણ ટકાના વ્યાજ તથા ખરચ સાથે કરજદાર પાસેથી વાદિને એટલે લેણદારને અપાવવી અને સાક્ષીઓનો જુદો જુદો દંડ કરવો અને ફરીને तेखोने साक्षीना अममा जोसाववा नहि. कश्चित्साक्षी कृत्यस्वरूपं जानन्नपि मूको भवेत्तदा किंकार्यामित्याह ॥ अर्ध साक्षी अमनुं સ્વરૂપ જાણ્યા છતાં પણ કહે નહિ તો શું કરવું તે કહે છે :यो नरः कूटसद्भावं जनन्नपि वदेन्न वै । स कूटसाक्षिवद्दंड्यो नृपेण शतरौप्यकैः ।। ६० ।।
જે સાક્ષી ખરૂં કિવા ખોટું છે એમ ખાતરીપૂર્વક જાતો હોય તેમ છતાં કહે નહિ, તે જૂઠા સાક્ષીની પેઠે સો રૂપિયાના દંડને પાત્ર छे. उभयसाक्षिणामसत्यत्वे नृपेण किंकार्यमित्याह ।। उभय पक्षा સાક્ષીઓ જુઠા હોય તો ન્યાયાધીશે શું કરવું તે કહે છે :उभयोः साक्षिणोऽसत्याश्चेदन्यैर्गुणवत्तमैः । नृपेण निर्णयः कार्यः स्वाहूतैः साक्षिभिस्तदा ।। ६१ ।। ब्राह्मणक्षत्रियविशः कृत्येऽसत्यं वदंति चेत् । दंडयित्वा प्रवास्याश्च न शूद्रे साक्ष्ययोग्यता ।। ६२ ।।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
