Book Title: Agam 11 Ang 11 Vipak Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
स
विपाकश्रुते धिकरणं भावाधिकरणम्, अनेनापि संमिलितौ जीवाजीवौ निमित्तीकृत्य साम्परायिकं कर्म बध्यते । तच्चाष्टोत्तरशतविधम् , तद्यथा-इदं भाषाधिकरणरूपं जीवाधिकरणं संक्षेपतस्तावत् त्रिविधम्-संरम्भः १, समारम्भः २ आरम्भः३, इति । एतत् पुनः प्रत्येकं कायवाङ्मनोभेदेन त्रिविधम् । तदप्येकैकशः कृतकारिताऽनुमतभेदान् त्रिविधं भवति । तदपि पुनरेकैकशः कषायचतुष्टयभेदाच्चतुर्विधमिति । संरम्भादीनां व्याख्यामेवमाहुः
___ संरम्भः संकल्पः, परितापनया भवेत् समारम्भः ।
__ प्राणिवधस्त्वारम्भः, त्रिविधो योगस्ततो ज्ञेयः ॥ करके सांपरायिक कर्म का बंध होता है । यह भावाधिकरण १०८ प्रकार का है, सो इस प्रकार से जानना चाहिये। यह भावाधिकरण रूप जीवाधिकरण संक्षेपतः तीन प्रकार का है-(१) संरंभ (२) समारंभ और (३) आरंभ । इनके, ३ योगों से-मनोयोग, वचनयोग,
और काययोग से गुणा करने पर ९ भेद होते हैं। इन नौ भेदों का कृत, कारित और अनुमोदना, इन तीन से गुणा करने पर २७, और २७ को क्रोध, मान, माया एवं लोभ इन चार कषायों से गुणित करने पर १०८ प्रकार निष्पन्न होते हैं । हिंसादिक कार्य के करनेका संकल्प-इरादा करना संरम्भ, उस कार्य की सामग्री की आयोजना करना या उसे एकत्रित करना अथवा जीवों को संताप पहुँचाना-कष्ट देना समारंभ, और प्राणी का वध-हिंसा करना आरंभ है। कहा भी है-"संरम्भः संकल्पः, परितापनया भवेत् समारम्भः ।
प्राणिवधस्त्वारम्भः, त्रिविधो योगस्ततो ज्ञेयः” ॥ થાય છે. આ ભાવાધિકરણ ૧૦૮ એકસો આઠ પ્રકાર છે, તે આ પ્રકારે જાણવા જોઈએ. આ ભાવાધિકરણરૂપ જીવાધિકરણ સક્ષેપથી ત્રણ પ્રકારને છે–(૧) સંરંભ, (२) समान, (3) मास तेना, ऋण योगी-मनाया, क्यनयो। मन ययोजना ભેદથી નવ ભેદ, તેને કૃત, કારિત અને અનુમોદના, આ ત્રણથી ગુણતાં સત્તાવીસ ૨૭, અને તેને કેધ, માન, માયા અને લેભ, આ ચાર કષાયથી ગુણતાં ૧૦૮ પ્રકાર-ભેદે થાય છે. હિંસાદિક કાર્ય કરવાને સંક૯૫–વિચાર કરવા તે સંરંભ, તે કાર્યની સામગ્રીનું આજન–એકત્રિત કરવું તે, અથવા જીને સંતાપ પહોંચાડેકષ્ટ દેવું તે સમારંભ, અને પ્રાણીને વધ–હિંસા કરવી તે આરંભ છે. કહે છે કે –
શ્રી વિપાક સૂત્ર
