________________
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
पावं तह इत्थित्तं ण य पुण्णफलाण केवलीण हवे । परमासुइभूयाणं ण य परमोरालिओ देहो ॥१६८॥
(पापं तथा स्त्रीत्वं न च पुण्यफलानां केवलिनां भवेत् । परमाशुचिभूतानां न च परमौदारिको देहः ||१६८||)
गाथा : १६७-१६८.
८४७
गाथार्थ :- ईस्थित = ृत्रिम, नपुंसडनी प्रेम (नपुंसडोभां दृत्रिम नपुंसउने सिद्धि मानी छे, तेभ) ृत्रिम स्त्रीनी सिद्धि पए। (थाय छे.). तेखोनी (४न्मथी स्त्री थयेसाखोनी) विशिष्ट यर्या विना विशिष्ट अर्भक्षय होतो नथी ॥१६७||
અને સ્ત્રીપણું પાપરૂપ છે, અને પુણ્યફળવાળા કેવલીઓને (સ્ત્રીપણું) હોતું નથી, અને પરમ અશુચિભૂત એવી સ્ત્રીઓને પરમૌદારિક દેહ હોતો નથી. II૧૬૮॥
251 :- ननु जातिनपुंसकस्य तावन्न मोक्षः, अपि तु कृत्रिमस्येति निर्विवादं, एवं चाकृत्रिमायाः स्त्रियोऽपि न मोक्षः, अपि तु गृहीतश्रामण्यस्य पुंस एव केनचिद्विद्याधरादिना विद्यामहिम्ना कृतस्त्रीशरीरस्य धृतस्त्रीनेपथ्यस्य वा सतः कृत्रिमस्त्रीकृतस्य स्यात्कदाचित् मोक्षः । ननु जातिनपुंसकस्य सम्यग्दर्शनादिकारणवैकल्यान्न मुक्तिः, स्त्रियास्तु तदसम्भवात् सम्भवत्येव मुक्तिरित्युपदर्शितमेवेति चेत् ? न, न खलु ज्ञानादित्रयमाहत्यैव मुक्तिजनकमपि तु केवलज्ञानादिप्रतिपन्थिविचित्रकर्मक्षयद्वारा, स्त्रियाश्च वेदमोहनीयादिकं कर्म पुरुषेभ्यः प्रबलमिति निर्विवादम्, प्रबलं च कर्म प्रबलेनैवानुष्ठानेन क्षीयते, अन्यथा स्थविरकल्पेनैव मोक्षसिद्धौ विपुलनिर्जरार्थिनो जिनकल्पादिकं न प्रतिपद्येरन् । एवं च पुरुषापेक्षया प्रबलकर्मणां स्त्रीणां पुरुषेभ्यो विशिष्टमेव चारित्रं तत्क्षपणक्षमं स्यात्, न च तथा श्रूयते, ""जिनकप्पिया इत्थी न हवइ" इत्यादिना स्त्रीणां जिनकल्पादिनिषेधात्, किन्तु तेभ्यो हीनमेव, तथा च तासां हीनेन चारित्रेण कथं प्रबलकर्मक्षपणम् ? कथं च तदक्षये प्रतिपन्थिनि जाग्रति केवलज्ञानादिप्रादुर्भावः ? कथं च तदप्रादुर्भावे परमानन्दसुखसंवेदनम् ? इति ।
•टीडार्थ :- ‘ननु’थी पूर्वपक्षी= हिगंजर, उहे छेडे, भतिनपुंसउने मोक्ष नथी, परंतु त्रिभने (मोक्ष) थाय छे, से પ્રમાણે નિર્વિવાદ છે. અને એ પ્રમાણે = જાતિનપુંસકને મોક્ષ થતો નથી અને કૃત્રિમ નપુંસકને મોક્ષ થાય છે એ પ્રમાણે, અકૃત્રિમ એવી સ્ત્રીઓનો મોક્ષ નથી; પરંતુ ગૃહીતશ્રામણ્યવાળા પુરુષોને જ, કોઇક વિદ્યાધરાદિ વડે વિદ્યાના મહિમાથી કરાયેલ સ્ત્રીશરીરવાળા, અથવા ધારણ કરાયેલ સ્રીવસ્રવાળા છતાં કૃત્રિમસ્ત્રી તરીકે કરાયેલને, ક્યારેક મોક્ષ થાય છે.
''ननु' - अहीं श्वेतांजर पक्ष तरइथी ओह शंडा अरे तेनुं हुलावन उरीने हिगंजर उहे छे डे, भतिनपुंसउने સમ્યગ્દર્શનાદિ કારણવૈકલ્યથી મુક્તિ નથી. વળી સ્ત્રીઓને તેનો અસંભવ હોવાથી = સમ્યગ્દર્શનાદિ કારણવૈકલ્યનો અસંભવ હોવાથી, મુક્તિ સંભવે જ છે, એ પ્રમાણે ઉપદર્શિત જ છે. આ પ્રકારની શંકાનો ઉત્તર આપતાં પૂર્વપક્ષી = हिगंजर, उहे छे } खेम न म्हेवु, प्रेम } ज्ञानाहि भए। (होवा मात्रथी) शीघ्र ४ भुक्तिभ्न नथी, परंतु કેવલજ્ઞાનાદિપ્રતિપંથી વિચિત્ર કર્મક્ષય દ્વારા મુક્તિજનક છે. અને સ્રીઓને વેદમોહનીયાદિક કર્મ પુરુષોથી પ્રબળ १. जिनकल्पिको स्त्री न भवति । []
