Abhidhan Rajendra kosha Part 2

Author(s): Rajendrasuri
Publisher: Abhidhan Rajendra Kosh Prakashan Sanstha

Page 1121

( १०९६ ) अभिधानराजेन्द्रः ।
उवहि
यानि साधम्मिक संबन्धेन संबद्धानि परस्परं गमनागमननारि तानि च क्षेत्राणि तेषु वर्षासु कल्पते साधम्मिकाणामुदन्तवदनाथे चत्वारि पञ्च योजनानि यावत् गन्तुं वस्तुं वा एवं कार्ये गतस्यापान्तराले वर्षात्राणेन कश्चिनिमन्त्रणं कुर्यात् तस्य च प्रा. तनो वर्षात्राणः परिजीर्णस्ततश्च वर्षात्राणं घनमसृणमभिनवं च ततो वर्षासु बहुगुणमिति कृत्वा गृह्णाति । कारणतोऽन्यदार्प पटलकादिकं घनमत्रणादिगुणोपेतमाचार्यप्रायम्यं वा य सज्यते तदपि नूयान् गुणोऽत्र गृहीने भविष्यतीति कृत्वा गृह्यते एवं कारणगमनं ग्रहणं चोजयमपि दृष्टम् । कारणानावे तु न कल्प सेतुं या गृह्णाति ततोऽमून पोडश दोषान् प्राप्नोति आहाकम्य, पूतीकम्मे व मीसजायाए । वरण पाहुडियाए, पादोकरकीतपामिचे ॥ परियट्टिए अति मे न, उग्भिमालाह में य ।
विजे अणिसि, धोते रत्ते य घट्टे य ॥ आधादेशिकं २ भूमिकम्मे ३ मिश्रज्ञातं स्थापनाथ प्राकृतिका ६ प्रादुष्करणं तं प्रामित्यं परिवर्तितम् १० दूत्याहृतम् ११ नं १२ मालाहृतम् १३ श्रच्छेद्यम् १४ अ सिति २५ पञ्चदश दोषाः ( धोयते वधयति ) सानूनामर्थाय मझिनवस्त्रं धौतं गौरवं कृतमित्यर्थः । एवं रक्तं प्रदत्तरागं घृष्टं मसणं पाषाणादिना उत्तेजितमेते त्रयोऽप्रत्येक एव दोष इति । एते सव्वे दोसा, पढमोसमोसरे एवज्जिता होंति । जिदिहिं अहितो, जो गेहति तेहि सो पुडो
पते सर्वे कर्मादयो दोषाः प्रथमे समवसरणे वस्त्रादिकं शृढता न वर्जिता नयन्ति अथ पूर्व दप्तो न गृहीतमुपकरणं ततः प्रथमे समवसरणे यो गृह्णाति सोऽपि जिनैस्तीर्थकरेये हृष्टाः कर्मबन्धदोषास्तैः स्पृष्टो मन्तव्यः । प्रावतस्तेन दोषाणामङ्गीकृतस्यात् ।
पढमम्मि समवसरणे, जो वतियं पत्तचीवरं गहियं । सव्यं वोस रिषण्यं पायच्तिणं च वोढव्वं ॥
,
प्रथमे समवसरणे दर्षतो यावत् पात्रचीरं हि तावत्सर्वमाज्यं प्रायश्वितं च गुरुदत्तं यथो वोदयम्। अथवा कार्ये समुत्पन्ने यत्पात्र या बीवरं चारणादिषु सुदीत सर्वे ते कार्ये परिष्ठापनीयम् अपरिणामकप्रत्ययनिमि यथालपीकः प्रायश्वितं वोढव्यम् ।
सम्झाया दप्पेण, वाचि जावपछि । कारणगहियं तु विधूय, घरेत गीए एए उज्जाति ॥ स्वाध्यायार्थं दर्पण वा यदि "बहिअंतसन्निसु जं दिषं तेसु चव जमदि ं" इत्यादिकं क्रममुल्लङ्घ्य गृहीतं तत्र जानतोऽपि गीतार्थस्यापि प्रायश्चित्तम् य कारणे क्रमेण विधिना गृहीतं तद्यदि सर्वेऽपि विदो गीतार्थास्तं धारयन्ति अथागीतार्थनिश्रा यतोऽन्यस्मिन्पकरणे लब्धे न पुष्यन्ति । पृ० ३३० नि० न्यू० | कल्प (ऋतुबद्धे वस्त्रग्रहणं वत्थ शब्दे )
( ११ ) प्रथमं प्रव्रजत उपधिग्रहणम् । (सूत्रम् ) निर्णयस्य तप्पडमार संपव्ययमाणस्न aur tयहरणगोच्छयपडिहिं कमिणेहिं वत्थेहिं अयाए संपत्त से पुव्वोडिए सिया एवं से नो कप्प‍ रयहरणगोच्छ मायाए तियि कामोत्
वहि
आया संपव्वतए कप्पर से हापरिगहियाई क्त्याई गहाय आयाए संपव्वतए ।
अथास्य सुत्रस्य कः संबन्ध इत्याह । शिदिवेग जणियं समणाण वोच्छामे । निक्खते बाहुतं, निक्खममाणे इमं सुतं ॥ निर्ग्रन्थीविषयं चेलग्रहणं भणितम् । इदानीं श्रमणानां यथा वस्त्रं गृहीतुं कल्पते तथाऽभिधीयते । यहा निष्कान्तो दीक्षितस्तद्विषयं वस्त्रग्रहणमुक्तमिदं तु निष्क्राम्यति दीनामददाने वस्त्रग्रहणानिधायकं सत्रमारज्यते अनेन संबन्धेनायातस्यास्य व्याख्या निर्मान्थस्य तत्प्रथमतया समिति सम्यक् प्रकर्षेण पुनरभङ्गी कारलकणेन व्रजतो गृहवासान्निगच्छतः संप्रव्रजतः कल्पते । रजो रणमोजके प्रतिमादाय चिनि
वजितम् । इह रजोहरणग्रहणेन मध्यमोपधिगोच्छकग्रहणेन अघस्योपपिः प्रतिग्रहप्रद सहीतस्ततोऽयमर्थः जघन्यमय मोशेष चिनिष्पक्ष में यः कृताः प्रतिपु पात्रे प्रत्ययतारास्तैरात्मना सहितैः प्रम ( सेयति) शब्दांचे मधासीय प्रतिपद्मः पूर्वमुप दीक्षितः स्यात् ततो मेो कम्पते (से) तस्य पूर्वोपस्थितस्य रजोहर गोकप्रतिग्रहमादाय त्रिभिः कृत्स्नैरात्मना संप्रधजितुं किंतु कल्पते से ) तस्य यथा परिगृहीतानिीतकृतीदिदोषरहितानि वखाणि मना
समासार्थः । अथ विस्तरार्थोऽभिधीयते । आह न तावदद्याप्ययं प्रव्रजति ततः कथं निर्ग्रन्थः । उच्यते द्रव्यत एको भावतो द्वितीयः इव्यतोऽपि जायतोऽपि अपरो न द्रव्यतो न जावतः । तत्र द्रव्यतो नि ग्रन्थः स उच्यते यो लिङ्गसहितो व्यक्ति ङ्गयुक्तो निःशङ्कः सन्नवधा यति उत्प्रत्ययस्तु ज्यायाम निमुखा न तावदद्यापि प्रव्रजति कारणेन वा यः साधुः परङ्गेि वर्तते स द्वितीयो द्वितीनङ्गवर्ती यस्तु उदयसहितो सव्यभावाही ङ्गयुक्तः स तृतीयः उयथापि निर्ग्रन्थ इति भावः । उजयविमुक्ते तु द्रव्यभावलिङ्गरहिते गृहस्थादी चरमतुर्थी मो प्रयति । अत्रायाय देव मानुष्यस्य सहवासलकर्ण दृष्टान्तं कर्तुकाम प्रथमतः सिका प्रज्ञापयति ।
चावल संवासो, देवासुररक्खसे मस्से य । पोकामा, संजोगा सोहास हवेति ॥
देवसंवासः असुरसंघासो राकससंवासो मनुजसंघासश्चेति संवासश्चतु । अत्र चान्योन्यकाम्यया षोरुश संयोगा भवन्ति । तद्यथा देवो देव्या साई संवसति १ देवोऽसुर्या साईम २ देवो
त्या स्वार्कम् ३ देवो मानुष्या स्वार्कम ४ असुरो देव्या सम संगति असुरो ६ असुरो मानुष्या असुरो राजस्था राहो देव्या सोयी १० राइसो मानुष्या ११ राकसो राक्षस्या १२ मनुष्यो देव्या १३ मनुष्योऽसुर्या १४ म नुष्यो रातस्या १५ मनुष्यो मानुष्या १६ चेति । अत्र देवशब्देन वैमानिको ज्योतिष्को वा । असुरशब्देन तु सामान्यतो व्यन्तरः परिगृह्यते। अधस्तने च षोमश भङ्गान् चतुर्षु भङ्गेष्ववतारयन्नाद् । हवा देव संवासे एत्थ होति चचगो । पव्वज्जाभिमुहंतर, गुज्भगनझा मिया वासे || अथवेति प्रकान्तरद्योतकः । देवच्छविमतोः संचासे चतुर्भङ्गी नवति । देवो देव्या सार्क संघसति देवमित्या सा
7